Hoogsensitieve personen weten vaak beter wat ze niet willen dan wat ze wel willen. Ze zijn er zo aan gewend geraakt vanuit hun onderpositie niet waargenomen te worden, dat de erkenning op de eerste plaats is gaan staan. Susan Marletta Hart schrijft over horizontale en verticale communicatie en hoe inzicht daarin kan helpen bij het maken van keuzes.
Keuzes maken lastiger voor hoogsensitieve mensen
Als coach en trainer van hoogsensitieve mensen weet ik dat keuzes maken niet het grootste talent van de hooggevoelige persoon is. Dit maakt ook dat hooggevoeligen minder vaak leidinggevende functies krijgen; strategisch denken en knopen doorhakken is vanuit een empathisch perspectief lastig. In energetische bewoordingen: je verbinden met de energie van de ander is rekening houden met wat de ander voelt en beweegt. In een empathische, liefdevolle communicatie is de focus vaak veel meer op de ander gericht dan op jezelf of je doelstelling. ‘Wat wil jij?’ is eerder de uitspraak van een sensitief persoon dan ‘Dit is mijn doel!’
Hilariteit alom
Elke medaille heeft zijn keerzijde en een kwaliteit kent ook een valkuil. Sensitieve mensen met goede ideeën zijn nog weleens gefrustreerd dat hun gepassioneerde boodschap niet overkomt en hun visie geen gevolg vindt. Waar komt dit toch door? Waarom luisteren anderen niet? Waarom ben ik niet overtuigend genoeg? Krijg ik mijn beslissing niet doorgedrukt? In mijn trainingen HSP in relaties verdiepen we ons in deze en andere dilemma’s via rollenspellen. Zo speelden we in een training het volgende rollenspel: een vergadertafel op een hr-afdeling van een financiële organisatie, vijf drukdoende haantjes met veel egodenken en afgemeten handelen, en daartussen een sensitieve, bedachtzame hsp-coach die niet voldoende gehoord werd. Die iets inhoudelijks wilde vertellen, maar niet eens de ruimte kreeg.
Want wat is er confronterender en inzichtgevender dan een persoonlijkheid spelen die je in het dagelijkse leven niet bent?
Zo’n rollenspel zorgt altijd voor hilariteit alom. Want wat is er confronterender en inzichtgevender dan een persoonlijkheid spelen die je in het dagelijkse leven niet bent? En wat is er verrassender en grappiger als blijkt dat er ergens verborgen onder lagen en schillen van gedrag toch iets van dat andere karakter blijkt schuil te gaan? Hoe je kunt veranderen in het tegengestelde van jezelf met enkele tips en trucs! Die trucs zijn onder andere volume en lichaamstaal. We maakten onszelf groot en belangrijk, luid en onbuigzaam en vroegen aan de desbetreffende hsp’er: gaat het er ongeveer zo aan toe bij jouw bank? Waarop het antwoord luidde: o, het mag wel een tandje erger en harder! We speelden dus met nog meer bravoure en mijn cliënt, Sarah, om wie het rollenspel draaide, kwam wonderwel met enkele regieaanwijzingen van mij als trainer door deze muur van branie en stoutmoedigheid heen. Waarvoor zij van de groep een warm applaus ontving.
Horizontaal en verticaal
Wat zijn zo de tips die ik aan mijn sensitieve cursisten meegeef? Laat ik allereerst de context schilderen, waaruit de tips voortkomen. Namelijk uit de theorie van de verticale en horizontale communicatie. Communicatie is een groot gebied, het omvat alle activiteit waarbij niet alleen mensen, maar alle levende wezens betekenissen uitwisselen door op elkaars signalen te reageren. Signalen worden heel vaak onbewust afgegeven, niet alleen in woorden, maar ook in lichaamstaal en uitstraling. Als je heel diep op zulke signalen inzoomt, merk je dat onder elke communicatievorm een van beide basisbehoeften schuilgaat: de behoefte om te verbinden of de behoefte om te winnen. Ik noem deze communicatievormen in mijn training en boeken respectievelijk de horizontale en de verticale communicatie, ook wel de vrouwelijke en mannelijke communicatiestrategie genoemd. Daarbij is het belangrijk om op te merken dat ieder mens met beide behoeftes (en kwaliteiten) geboren wordt, maar meestal gaat een van beide domineren.
Horizontale communicatie is gericht op het wij-gevoel. Vanuit het verlangen om te verbinden en de aanname dat gespreksdeelnemers gelijkwaardig zijn, wordt een consensus nagestreefd. Anders gezegd: horizontale communicatie is altruïstisch en heeft als uitgangspunt: behandel de ander zoals je zelf behandeld wilt worden. Het belangrijkste doel is verbinden, saamhorigheid, en daarmee de tevredenheid en geluk van allen. In deze communicatievorm, die in de kiem vrouwelijk is, wordt vooral gecommuniceerd via taal en gevoelens.
Conflict en gevecht zijn zinvolle tools om de eigen positie te verbeteren
Verticale communicatie heeft een compleet ander doel. Hier gaat het om winnen. En hoe kun je weten dat je wint? Door keer op keer de hiërarchie te bevechten. De in oorsprong mannelijke aard is zeer doelgericht, ieder handelt en denkt voor zichzelf. Hoe meer afgescheiden, hoe meer winst er valt te behalen. Het gaat dus niet om verbinden, maar om onderscheiden. Conflict en gevecht zijn zinvolle tools om de eigen positie te verbeteren. In deze communicatie wordt vooral gecommuniceerd met lichaamstaal en worden veel beslissingen genomen. Het doet er eindelijk niet toe wat er besloten wordt, maar dat er een keuze gemaakt wordt. En vooral wie het besluit neemt.
Proactief versus twijfel
Deze verschillen kunnen we eerst en vooral zonder oordeel tot ons nemen. Zonder meteen goed of fout te vinden, zien we de voor- en nadelen van beide strategieën. Een verticaal persoon zal gemakkelijk keuzes kunnen maken, hakt knopen door, en laat zich niet door gevoelens afleiden. Een horizontaal persoon is goed in verbinden, kan veel begrip en medeleven opbrengen voor de behoeftes van anderen. Een verticaal persoon is een goed strateeg en zal zich comfortabel voelen in leidinggevende functies. Een horizontaal persoon voelt zich thuis in de traditionele zorgtaken. Een verticaal persoon handelt proactief, kiest vooraf een richting en komt hier niet zo gauw meer op zijn keuzes terug.
Keuzes maken is een noodzaak en kwaliteit van de verticale, in oorsprong mannelijke persoonlijkheid. Dit maakt zijn handelen soms tactloos, onverzettelijk en het gevaar kan zijn dat het besluit minder verantwoord en weloverwogen is. Vaak moeten beslissingen snel genomen worden om de concurrent voor te zijn of de indruk van macht te wekken. Een horizontaal persoon is andersom geprogrammeerd: hij beslist langzaam, bedachtzaam, invoelend en overwegend. Hij ziet vele details en het hele plaatje, is reactief en opmerkzaam aangelegd. Wat wil de ander? Wat is wijs voor iedereen? Wat zijn langetermijnconsequenties?Dit zijn belangrijke overwegingen bij het nemen van goede beslissingen.Maar de horizontale persoonlijkheid is echter ook vaak twijfelachtigheid, emotioneel en grillig in zijn besluit.
Een tweede taal
De kunst in mijn ogen is nu om horizontaal aangelegde mensen het gevoel en de daarmee gepaard gaande trucs bij te brengen waardoor ze zich openen voor de verticale communicatie. Andersom ontwikkelt een verticale persoon een grote meerwaarde als hij zich in de horizontale communicatie verdiept en hier de codes en de langetermijnvoordelen van begrijpt. Ik heb het in mijn trainingen dan ook regelmatig over het aanleren van een tweede taal. Ik zeg tegen de cursisten: ‘Het is niet de bedoeling dat je het andere wordt, maar het is wel handig als je die andere taal leert spreken.
Het maakt je meer volkomen, meer heel, meer mannelijk en vrouwelijk in één persoonlijkheid samengevoegd.’ En als ik hier dan ook een spirituele noot mag toevoegen: we worden in ons wezen meer één. We verworden tot een gezonde, uitgebalanceerde persoon met minder gevaar voor enerzijds afhankelijkheid en anderzijds eenzaamheid. Dit bekent ook dat we onze diepste angsten in de ogen moeten kijken; vaak de angst om zwakker te zijn of de angst om in de steek gelaten te worden. Maar ook andere patronen doen mee, zoals het verlangen naar erkenning. Dit is een proces waar ik mijn cursisten stap voor stap doorheen leid. Iedereen heeft een ander verleden en ander patroon. Er is fingerspitzengefühl, ervaring en vertrouwen voor nodig: tenslotte worden de deelnemers met hun diepte vrees geconfronteerd.
De essentie van waar het je om gaat, is de hoofdprijs die je in de wacht wilt slepen.
En soms zijn het heel concrete tips. Als het gaat om keuzes maken, leer ik de hoogsensitieve persoon om proactief te worden. Oftewel, bedenk van tevoren wat je doel is. Heb een focus, heb het eindresultaat in gedachten. Het gaat niet louter om het overtuigen van je meerdere, of om het opeisen van aandacht. Nee, het gaat om wat je daarna wilt bereiken, om wat je vervolgens wilt overbrengen. De essentie van waar het je om gaat, is de hoofdprijs die je in de wacht wilt slepen. Heel vaak weten sensitieve of horizontale mensen eigenlijk al van begin af aan niet goed wat ze willen. De focus ligt meestal bij Dat wil ik niet (meer)! Of : Dat gedrag vind ik zo vervelend! Maar als ik vraag: ‘Wat wil je dan wel?’,dan is het vaak lange tijd stil.Want de sensitieve of horizontale persoon is er zo aan gewend geraakt vanuit de onderpositie niet serieus genomen of waargenomen te worden, dat de erkenning op de eerste plaats is gaan staan.
Erkenning als een trofee
Als we blijven hangen in het verlangen naar erkenning laten we een uitgestrekt veld van potentie onbenut, een vruchtbaar veld blijft braak liggen. Als we alleen maar gefocust blijven op het (negatieve) gedrag van de ander (Wat wil hij? Wat doet zij vervelend!), dan gaan we voorbij aan ‘Wie en wat ben ik?’ en ‘Waarom ga ik dit in de wereld zetten?’ Verticale mensen zijn anders, zij komen in een nieuwe situatie en gaan niet pas dan nadenken over wat ze willen bereiken, dat proces heeft zich daarvoor al afgespeeld. Makkelijk, want een verticaal persoon haalt erkenning als een trofee binnen, door zichzelf luidruchtig en belangrijk neer te zetten. Daar heeft een verticaal geen ander voor nodig. Grappig toch, hoe verschillend mensen zijn en hoe eenvoudig alles is terug te brengen tot die twee basisbehoeften: winnen of verbinden.
Door: Susan Marletta Hart. Zij bracht het begrip hooggevoeligheid bekend in Nederland en is een internationale autoriteit op dit gebied. Binnenkort verschijnt haar nieuwe boek HSP op de werkvloer.
Dit artikel verscheen eerder in Coachlink Magazine #9 Kiezen.
