RET maakt echt ander gedrag mogelijk
De RET is ontstaan uit het pionierswerk van de Amerikaanse psychotherapeut Albert Ellis (1913-2007) als reactie op de klassieke psychoanalyse. Rational Emotive Therapy, ontwikkeld in de jaren vijftig, richtte en richt zich niet sterk op het zoeken van oorzaken in het verleden van een persoon, maar op het vinden en veranderen van onhandige en niet-kloppende overtuigingen bij een persoon. RET is een meer directieve methode, hetgeen kritiek heeft ontlokt, maar misschien ook een van de redenen is dat RET nog steeds populair is bij psychologen, coaches en gedragstrainers.
Theoretische beschrijving van RET (Rationeel Emotieve Therapie)
Centraal bij RET staat het uitgangspunt dat menselijke emoties niet worden veroorzaakt door gebeurtenissen die mensen meemaken, maar door hun overtuigingen over die gebeurtenissen. Daarom zijn sommige coachees boos als ze worden ontslagen, en andere angstig. Veel mensen richten zich te sterk op de gebeurtenis of omstandigheid die de aanleiding vormde om coaching te zoeken, bijvoorbeeld ontslag. De RET als methode beoogt om, als een coachee dat wenst, de emotionele reactie op de gebeurtenis te veranderen door het opsporen van meer helpende overtuigingen.
Een deel van het succes van RET bij coaching ligt in de systematische aanpak om die helpende overtuigingen te vinden. Deze aanpak kan al na een paar gesprekken met de coach door de coachee zelf in zijn eigen tijd worden toegepast. Het zogenoemde ABC-model vat die aanpak samen:
A = concrete situatie bepalen
B = onproductieve overtuiging over die situatie achterhalen
C = door coachee ongewenste emotie en reactie op de situatie definiëren
D = discussie over en uitdagen van de onproductieve overtuiging.
E = effectieve nieuwe overtuiging en emotionele reactie opsporen.
Het bediscussiëren of uitdagen van een onproductieve gedachte heeft als doel om echt in te zien dat een overtuiging niet kloppend, niet nuttig, niet logisch en overdreven is. Met inzien bedoelen we dan niet alleen snappen met het hoofd, maar ook echt vóelen. Dat voelen vraagt dat coach en coachee samen op zoek gaan naar de persoonlijke taal die een coachee op een positieve manier raakt. De E is de laatste jaren bij RET belangrijker geworden dan de onproductieve overtuiging.
RET is geen quick fix: het zoeken van echt helpende overtuigingen vraagt tijd. Vervolgens zal deze nieuwe overtuiging door de coachee actief in lastige situaties moeten worden geoefend, zodat het gewoontedenken wordt. Dat zal vaak in de praktijk gebeuren, maar kan ook in de coachingskamer plaatsvinden, bijvoorbeeld door een rolwissel waarbij de coachee probeert om de coach te overtuigen van de nieuwe overtuiging. Het gebruik van RET vraagt van de coach dat hij in de eerste plaats de coachee helpt een afgebakend ABC te formuleren. In de tweede plaats dient de coach bij stap D, het uitdagen, actief het onproductieve denken van de coachee ter discussie te durven stellen. Steeds checken bij de coachee blijft daarbij wel essentieel; hij blijft de baas.
De RET-methode in de praktijk
Coachingsvragen verschillen in de mate waarin de psychologie van de coachee een object van de coaching is. ‘Hoe stuur ik mijn lastige team aan?’ of ‘Hoe zet ik mijn businessplan op?’ komen minder dichtbij dan vragen als: ‘Hoe kom ik van mijn gedeprimeerdheid af?’ of: ‘Ik zit vast in mijn loopbaan, hoe kom ik verder?’ De praktijk leert overigens dat de meeste coachingstrajecten geregeld dicht op de huid van de coachee komen, ongeacht de aard van de coachingsvraag.
RET is het best inzetbaar in coaching waarbij een meer persoonlijke en psychologische invalshoek zinvol lijkt. Waar de coachee erbij gebaat is te kijken naar zijn (overdreven) emotionele reactie op problemen, kan RET helpen. Veel coachees hebben besef van niethelpend denken en zeggen bij de intake bijvoorbeeld dat ze vaak ‘beren op de weg zien’ of ‘het glas altijd halfleeg zien’. Bij deze coachees zal RET goed vallen.
Er zijn echter ook coachees die minder zelfinzicht hebben. Zij hopen vaak op een praktische coachingsinsteek (‘geef me eens tips over hoe ik die baas van mij kan aanpakken’) en hebben niet door dat hun eigen emotionele gedrag (vaak een te kort lontje) hun niet helpt. Bij deze coachees zal eerst dat bewustzijn er moeten komen, en vervolgens de bereidheid om hun emotionele reactie om te buigen.
In de Nederlandse praktijk van dit moment wordt RET gebruikt in training, coaching en therapie voor allerlei hulpvragen, van leiderschapsvraagstukken en reorganisaties tot fobieën en posttraumatische begeleiding. Hoewel een verstandige coach meer dan één methode in zijn rugzak heeft, zal de coach die RET vaardig en met innerlijke overtuiging toepast er een heel eind mee komen.
Benodigde instrumenten en technieken bij RET
Instrumenten en technieken richten zich op denken, voelen en doen door de coachee:
- Bij het denken staat het uitdagen van belemmerende overtuigingen voorop. Daarbij stelt de coach kritische vragen, neemt hij stelling en helpt hij om effectieve gedachten te formuleren.
- Bij het voelen kan de coach gebruikmaken van verbeeldingsoefeningen en geleide fantasie, maar ook van rol wisselen en werken in de ruimte.
- Het doen behelst vooral oefening van nieuwe overtuigingen in de praktijk: in het echt met stappenplannen invullen en oefeningen en experimenten doen, in de coachingskamer met bijvoorbeeld rollenspellen.
Door: Roderik Bender
Bron: Het Coachingsmethoden Boek – Voor en door topcoaches
Verder lezen
Bender, R., & Bork, S. (2010). Controlfreaks, alleswillers en andere druktemakers: RET in woord en beeld. Zaltbommel: Thema.
Bender, R., & Zandbergen, A. (2010). RET in actie: Groepsoefeningen voor trainers en begeleiders. Zaltbommel: Thema.
Ellis, A., & Baldon, A. (2007). RET: Een andere kijk op problemen. Zaltbommel: Thema. IJzermans, Th., & Bender, R. (2010). Hoe maak ik van een olifant weer een mug? RET voor gevorderden. Zaltbommel: Thema.
Jacobs, G. (1998). Rationeel Emotieve Therapie: Een praktische gids voor hulpverleners. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
