Een stressloos leven, een agenda die niet je leven beheerst en tijd voor hobby’s en een privéleven. We willen het allemaal, maar vaak gaat het moeizaam. Auteur Aart Goedhart schreef met compagnon Barbara van der Steen een meesterlijk ‘zelfhulpboek’: Eindelijk rust in je hoofd. Veertig oefeningen vergezeld van lezenswaardige theorie om het leven behapbaarder te maken én aandacht en rust te vinden. In dit interview kom je alles te weten over zijn bevlogen én aandachtige benadering.
Ik heb jullie boek met grote interesse gelezen én de oefeningen in de praktijk gebracht. Ik twijfelde of ik het nou een zelfhulpboek moet noemen. Het ontstijgt die titel eigenlijk een beetje; er komt ook zoveel filosofie en psychologie aan te pas. Wat vind jij zelf?
‘Een zelfhulpboek? Ja, dat zou je toch eigenlijk wel kunnen zeggen. Ik zie het zelf dan als het eerste “niet neo-liberale zelfhulpboek”. Veel van die boeken passen namelijk naadloos in de neo-liberale traditie: je moet het zélf aanpakken, de sleutel ligt bij jou als individu, jij moet het alleen doen. Met dit boek hebben we schoorvoetend geprobeerd hier kritisch naar te kijken. Het gaat tenslotte over wederkerigheid; je moet niet alleen jezelf, maar ook je omgeving kritisch bekijken. Sta eens stil bij de impliciete regels, de context, je omgeving of, zoals dat nu heet: je “bubbel”. We proberen juist aan te leren dat je jezelf ook in een wat milder licht mag bezien.’
Zou je kunnen zeggen dat het boek ook een wat wetenschappelijker inslag heeft? Jullie vervlechten op een mooie manier citaten van auteurs, filosofen en wetenschappers…
‘Wetenschappelijker zou ik misschien niet direct zeggen, maar we verwijzen wel veel naar tradities: neem de Stoïcijnen bijvoorbeeld, die van mening waren dat de mens zich moet oefenen om op het ergste voorbereid te zijn: “Pas als je ervaart wat ellende is, neemt de angst ervoor ook af”. Het boek gaat echter vooral over zelfreflectie in een dolgedraaide maatschappij die we soms niet helemaal kunnen bijbenen. Aan de hand van grote oude namen uit de psychologie en filosofie proberen we een aantal van die oude tradities terug te halen. Een daarvan is: wees aandachtig.’
Maar het zijn geen hapklare brokken die jullie presenteren…
‘Klopt helemaal. Er is ook geen one-stop-solution voor. Dat zou een veel te gemakkelijke voorstelling van zaken zijn. In die zin is het een fijnzinnig boek.’
Al helpt het wel om even grondig in je sociale media-accounts te snoeien…
‘Zéker! Die oefening van het je onttrekken aan appgroepen zit er natuurlijk ook in. En dat geef rust. Maar de sociale media bréngen ook heel veel plezier en een gevoel van saamhorigheid, dus daar moet je een balans in zien te vinden. De vraag is dan vooral: heb ik mijzelf nog in de hand en kan ik eigenlijk van die groepen genieten of is het lid zijn van zo’n groep vooral een verstoring van mijn leven?’
‘We proberen juist aan te leren dat je jezelf ook in een wat milder licht mag bezien.’
Ik vond zelf de oefening met het in kaart brengen van je vriendschappen een heel prettige. Dat je ineens heel helder ziet bij wie je wát vindt. Dat je met de een goede gesprekken hebt en met de ander vooral veel kunt lachen en dat je soms een piek hebt en soms een dal.
‘Dat vind ik heel leuk om te horen. Ik zeg altijd: vriendschap zit niet in een doosje. Ook relaties hebben een proceskenmerk en dus moet je er beweeglijk naar leren kijken. Je hebt verschillende soorten vriendschap en die moet je leren waarderen. Overigens ook zonder daar een soort hiërarchie in te willen aanbrengen.’
Wat ik wel merkte bij het doen van jullie oefeningen is: als ik iets met meer aandacht doe, kost het me meteen meer tijd…
‘Wat we proberen mee te geven is dat je de dingen vooral met een andere intensiteit doet, waarbij je je aandacht verlegt en net iets bevragender naar de zaken gaat kijken. Ik noem iets heel simpels: zet geen podcast op wanneer je op de fiets zit, maar kijk om je heen en reflecteer op de dingen die je ziet en meemaakt.
Wat ik onder andere zo fijn vind aan jullie boek, is dat het zowel op vrouwen als op mannen geschreven is. Vaak merk je dat een van de geslachten toch overheerst.
[Lachend] ‘Misschien omdat het ook geschreven is door een man en een vrouw, maar heel goed om te horen. Het gaat natuurlijk ook over vragen die niet uniek zijn voor het ene of het andere geslacht. Vaak heb ik zelf bij zelfhulpboeken namelijk het gevoel dat het meer richting vrouwen is geschreven.’
Hoe is het boek eigenlijk ontstaan?
‘Barbara van der Steen en ik hebben al twintig jaar gezamenlijk een adviespraktijk. In die praktijk werken we vanuit de procesfilosofie. Na tien jaar werd ons gevraagd: hoe doen jullie dit toch? Toen hebben we onze eerste leergang over proceskunde ontwikkeld. Na vijf edities van deze leergang kregen we het verzoek om er nog meer theorie aan toe te voegen. Zo ontstond dit boek. Overigens komt het ook weer van pas bij ons werk als docent aan de School of Life.’
Hadden jullie een bepaalde lezer in gedachten, bij het schrijven?
‘Nee, niet een speciale lezer in de zin van functie of beroepsgroep. Wel hielden we ons erg bezig met de vraag: in welke positie pak je dit boek? Natuurlijk moet je niet on-intelligent zijn – wat overigens iets anders is dan intelligent – maar het gaat er vooral om dat je op een punt in je leven staat waarop je denkt: ik kan het niet meer afpellen, oftewel: how did I end up here? Mensen met die vraag, hebben hier wat aan. En natuurlijk moet je het ook wel een beetje interessant vinden om over Sartre of Aristoteles te lezen, dat wel.’
‘Het gaat vooral over zelfreflectie in een dolgedraaide maatschappij die we soms niet helemaal kunnen bijbenen.’
En dan – als mensen vastlopen en jullie boek pakken, wat kunnen ze verwachten?
‘Dat je vastloopt in het leven, geen plezier meer heb of burn-out raakt heeft met een samenspel van zoveel dingen te maken: neem je opvoeding, je vorming, de context waar je je in bevindt, onze neo-liberale cultuur et cetera. Die zaken pellen we een voor een af zodat je tot de kern kunt komen.’
Hanteren jullie daarom de indeling van de zes levensdimensies?
‘Ja, daar is lang over nagedacht, maar aan de hand van die indeling kun je reflecteren op jezelf en je omgeving met de meer dan veertig oefeningen. Het gaat dan om aandacht voor jezelf, vriendschappen en relaties, je creatie, je mentale ruimte, emoties en intuïtie én de gemeenschap waar je deel van uitmaakt. Allemaal zaken waar de meesten van ons mee te maken hebben in hun leven. De oefeningen maken iets actief waardoor je meer mentale ruimte schept. Overigens hebben we de zes dimensies heel bewust niet in concentrische cirkels gezet; er zit geen hiërarchie in, ze zijn allemaal belangrijk.’
Heb je eigenlijk zelf een soort favoriete opdracht in jullie boek?
‘Nou, dat zijn er veel, maar laat me even kijken… Ja! De opdracht met het schilderij is wel absoluut een van mijn favorieten. Deze leert je aandachtig te kijken naar een – op het eerste gezicht – niet zo opvallend schilderij van Aert van de Neer dat in het Rijksmuseum hangt. Je kunt het schilderij uit 1645 op de afbeelding in het boek bekijken, maar er staat ook een QR-code in naar de echte foto zodat je nog preciezer kunt kijken. Het mooie is dat veel mensen het op het eerste gezicht een beetje saai vinden, maar dat het gaandeweg steeds meer oproept. Mensen blijven dingen ontdekken en worden steeds enthousiaster, dat doet aandacht dus.’
‘Zet geen podcast op wanneer je op de fiets zit, maar kijk om je heen en reflecteer.’
Ben je eigenlijk een kunstliefhebber?
‘Ja, ik geef naast mijn werk ook rondleidingen in het Stedelijk en het Rijksmuseum waarbij ik mensen naar de helende werking van kunst leer kijken. Dat lag de laatste tijd even stil natuurlijk, maar het begint nu langzaam weer op te starten. Dat vind ik erg leuk om te doen. Ik zou dat hier in mijn woonplaats Haarlem ook nog wel op poten willen zetten. Genoeg bijzondere musea hier.
Kregen jullie eigenlijk leuke reacties op het boek?
‘Ja, we krijgen ontzettend warme, ondersteunende reacties. Iemand schreef: “Het boek zet echt aan tot zelfonderzoek” en iemand anders: “Ik heb niets met filosofie, maar dit is precies wat ik zocht.” Kijk, het grote voordeel van het boek is dat het heel nabij is; het gaat niet over grootse, meeslepende zaken, maar het zit hem in de alledaagse dingen: een werkoverleg, vrienden, je omgeving, het gesprek waar je in zit. Het is direct toepasbaar en daardoor kunnen mensen er gemakkelijk aan relateren.’
Wat kunnen onze lezers, toch veelal mensen in een coachend beroep, specifiek uit jullie boek gebruiken?
‘Het boek helpt mensen in het algemeen om een onderzoekende houding aan te nemen ten opzichte van zichzelf en hun omgeving. Aan de vraag “ik wil hieruit komen” moet iets voorafgaan: onderzoek. Maar hoe doe je dat? Ons boek helpt daarbij. En het vak van coaches is natuurlijk bij uitstek onderzoekend dus in die zin biedt het praktische handvatten, zeker ook aan hen.’
Aart Goedhart en Barbara van der Steen zijn beiden ervaren adviseur, coach en spreker. Hun boek Eindelijk rust in je hoofd bevat naast inspiratie uit de filosofie en psychologie concrete oefeningen waarmee je in veertig dagen de kwaliteit van je aandacht, je mentale rust en je creativiteit verhoogt. Je leert het idee van controle los te laten en te zoeken naar plezier in de chaos van alledag. Zo word je je eigen rustpunt.
Tekst: Hedda Treffers
Bron: Coachlink Magazine #16 ‘Aandacht‘.
