Als coach wordt er continu aanspraak gedaan op jouw inlevingsvermogen. Dat lijkt mooi, maar kost bakken energie en zorgt er bovendien niet voor dat de ander in beweging komt. Wat helpt dan wel? Bewust de ander niet begrijpen.
Gedragsverandering begint bij ‘unfreezing’: het loslaten van oude ideeën. Je kunt daar de ander alleen mee helpen als je hem actief probeert niet te begrijpen. Laat het idee los dat je het verhaal van je cliënt perfect moet snappen. De kracht van een levensveranderend coachgesprek zit hem niet in volgen van de coachee, maar in het ontregelen van zijn gedachten.
Heb de moed het vanzelfsprekende te bevragen
Aanleiding voor een gesprek is altijd een of ander probleem van je coachee. Te veel nachten met slechte slaap en te veel dagen met verstoorde verhoudingen of andere kwesties die de ander niet lekker zitten. Logischerwijs wil iemand daarvan af. Dat lukt over het algemeen niet door te proberen de wereld om hem heen te veranderen. Maar doordat hij in staat is anders met deze wereld om te gaan. En wat heb je daarvoor nodig? Nieuw denken!
De meeste mensen leven met een hoofd vol aannames die nooit ter discussie staan. Als jij daarin meegaat, bevestig je onbedoeld de veronderstellingen van de ander, en kom je tot oplossingen gebaseerd op shitterige eerste versies van gedachten[1]. Bij effectieve coaching stel je liefdevol ontregelende vragen over dat wat voor je coachee logisch en wenselijk is. Door dit niet-begrijpen bewust in te zetten, daag je de ander uit om zijn eigen gedachten dieper te onderzoeken en bestaande patronen te doorbreken. Zo verschaft de coachee zichzelf oplossingsmogelijkheden die hij vóór het gesprek niet bedenken kon. Of hij kan zichzelf op een nieuwe wijze verzoenen met de situatie, omdat hij heeft ontdekt dat hij er op een andere manier naar kan kijken.
“Het is logisch dat ik stress heb.” O ja, is dat zo?
Stel, een coachee met een eigen bedrijf zegt tegen je: “Het is natuurlijk logisch dat ik stress heb, nu onze grootste opdrachtgever wegvalt komend jaar.” Je zou je onmiddellijk kunnen identificeren met zijn stress en zeggen: “Wat rot, ik snap dat je daar wakker van ligt.” Je kunt ook zeggen: “Waarom is het logisch om daar stress van te krijgen?” Dat was mijn reactie. Nadat mijn coachee in eerste instantie grote ogen opzette die leken te roepen: “Ariane, snap je nou werkelijk niks?”, bleek deze eerste vraag van mij een ingang tot een scherpe reflectie over hoe hij zijn autonomie volledig kwijt was geraakt in zijn bedrijf. Het ging hem niet om de verloren klant, bleek. Het ging om de macht die hij weggegeven had. Die realisatie heeft hem ertoe bewogen zijn bedrijfsmodel totaal anders in te richten.
Verwondering als superkracht
De Duitse filosoof Arthur Schopenhauer vroeg zich af: wat betekent het om écht te denken? Hij gaf twee adviezen. Ten eerste: heb de moed om alles te bevragen. En ten tweede: kom het vanzelfsprekende op het spoor en kijk hoe je dit kunt problematiseren. Alleen dan ontstaan er nieuwe gedachten, alleen dan ontstaat er een opening tot verandering.
Echte, patroondoorbrekende gesprekken verdwijnen als sneeuw voor de zon als je de ander vooral probeert te ondersteunen in zijn verhaal. De ander voelt zich misschien gehoord, maar is niet geholpen. Door de ander bewust niet te begrijpen, help je je coachee vanuit een nieuw perspectief naar zichzelf te kijken. Help je hem te denken wat hij eerst nog niet kon denken. Te voelen wat hij eerst nog niet kon voelen. Te doen wat hij eerst nog niet kon doen.
Het probleem van je coachee is een dankbare bijzaak
Als je op deze manier je coachees begeleidt, zul je merken dat ze je andere vragen gaan stellen. Van: “Help me met dit probleem.” naar “Leer me hoe ik mezelf kan bevragen.” Een fantastische beweging! In de gesprekken met je coachee werk je niet meer zozeer aan het verdwijnen van de stress, of de frustratie die de ander bij zich draagt, maar aan autonoom denken: het vermogen dat de ander zijn eigen beste adviseur wordt. Dat is precies waar het om gaat. Het vertrouwen van de ander dat hij zichzelf kan dragen. En daarmee sterker staat in een wereld vol complexe vraagstukken en uitdagingen.
Praktische tips om de ander zijn eigen beste adviseur te laten worden
Wil je direct aan de slag? Start met het volgende:
1. Bevraag het vanzelfsprekende
- Bij elk gesprek komt er wel een moment waarop jouw coachee iets zegt dat hij zélf als vanzelfsprekend beschouwt. Gooi dit open. Vraag: “Waarom is dat logisch?” of “Hoe zou dit niet waar kunnen zijn?” of “Welke aanname doe je als je dit zegt?”
2. Reageer zonder bevestiging
- Laat je gezicht in de plooi. Geen knikken, geen troostende blikken, geen “Ik begrijp het.” Geen eigen verhalen die illustreren dat je het herkent. Zo zorg je ervoor dat je coachee zich niet op jou richt, maar zichzelf als maatstaf neemt. Dat is de beweging die je wilt stimuleren. Een coachee van mij zei hierover treffend: “Eerst voelde dit wat alleen, maar vervolgens werd de leegte gevuld met mijn eigen kracht.”
3. Maak van jezelf geen maatstaf
- Als je coachee vraagt: “Begrijp je?” is je standaard antwoord: “Dat doet er niet toe.” Want het doet er namelijk niet toe! Jij vertrouwt volledig op je coachee en op zijn kracht zijn eigen beste adviseur te worden. Het enige dat ertoe doet, is dat je beschikbaar bent voor de ander, zodat hij met jouw hulp zijn eigen kompas kan ontwikkelen.
Niet-begrijpen als superkracht
De kunst van het coachen ligt in de moed om niet te weten en niet te begrijpen. Alleen zo zet je je coachee in een positie waarin hij zijn eigen beste adviseur wordt.
Door Ariane van Heijningen. Dit blog is de eerste uit een serie van vijf blogs gebaseerd op haar nieuwe boek Goedbedoeld moeilijk maken – hét boek voor coaches en iedereen die het lef heeft om levensveranderende gesprekken te voeren.
Ariane Van Heijningen is spreker, trainer en coach met diepgaande kennis over het menselijk denken en doen. Ze stelt rake vragen aan iedereen die durft te denken: van boardroomdilemma’s tot persoonlijke vraagstukken. Ze is oprichter van Denkplaats, bureau voor praktische filosofie en systemische interventies. www.denkplaats.nl
[1] Shitterige eerste versies (SEV’s) van gedachten zijn tijdelijke theorieën gebaseerd op een beperkte hoeveelheid echte gegevens en een grote hoeveelheid gefantaseerde gegevens die zijn samengevoegd tot een emotioneel bevredigende versie van de werkelijkheid, aldus psycholoog en leiderschapsonderzoeker Brené Brown.