Elk team wordt geconfronteerd met tegenslagen. In de film The Imitation Game wordt het team niet alleen belast met een uiterst complexe opdracht, maar krijgt het ook veel tegenslagen te verwerken. Door de diverse karakters in dit team weet het er goed mee om te gaan. Afhankelijk van de cultuur van het team zal het haar eigen specifieke reactie hebben op tegenslag. Diversiteit in een team is belangrijk in het adequaat hanteren van tegenslagen. Naarmate een team homogener is, zal het meer eendimensionaal op problemen reageren.
‘It’s not that I’m so smart, it’s just that I stay with problems longer.’ Albert Einstein
The Imitation Game is gebaseerd op een team dat tijdens de Tweede Wereldoorlog werd belast met het ontcijferen van de Duitse Enigma-code, wat tot dusver niemand gelukt was. Het team werkte onder extreme omstandigheden; het werd niet alleen belast met een uiterst complexe opdracht, maar werd ook onder hoge tijdsdruk geplaatst en moest keer op keer tegenslagen incasseren.
Het verhaal in het kort
Een aantal hoogbegaafde mannen wordt bij elkaar geplaatst in Bletchley Park, een landhuis nabij Londen, om de Duitse berichten te ontcijferen, die zijn versleuteld met de zogenoemde Enigma-machine. De briljante, maar sociaal gemankeerde Turing wordt, na enkele strubbelingen met de hogere legerleiding, de leider van het team Military Intelligence 5, en hij bouwt een machine die als voorloper van de huidige computers kan worden beschouwd.
The Imitation Game richt zich vooral op wiskundige Alan Turing, de belangrijkste speler in het kraken van de Duitse Enigma-code. In feite is deze film een eerbetoon aan de man die veel voor de wereld heeft betekend, maar op een tragische wijze aan zijn einde kwam. Hoewel hij een cruciale rol heeft vervuld, was het kraken van de code een gemeenschappelijke inspanning van zijn team. In de analyse van de film wordt het teamwork tijdens de Tweede Wereldoorlog belicht.
Gaandeweg komt er een vrouw in het team, die Turings lompheid weet op te vangen en het team soepeler laat functioneren. Op verschillende momenten wordt de voortgang van het project bedreigd omdat de leiding ongeduldig wordt en moeite heeft met de arrogantie en het onhandige gedrag van Turing. Hij wordt bijna ontslagen, totdat teamlid Hugh Alexander laat horen dat zij zonder hem niet verder kunnen. Uiteindelijk slaagt het team erin de codes te kraken. Volgens experts weet het team de Tweede Wereldoorlog met twee jaar te bekorten en een miljoen levens te redden.
Lessen voor leiders: welk team overwint tegenslagen en welk team niet?
Bij het analyseren van teams komt men in de praktijk vaak weinig diversiteit aan rollen tegen. Teamleden vertonen namelijk de neiging om nieuwe leden te selecteren die bij hen passen. ‘Het klikt, en we zitten snel op één lijn’ wordt er vaak gezegd. In tijden van tegenslag kan een homogeen management- of projectteam echter desastreus zijn voor het voortbestaan van de organisatie. Een zeer bruikbaar en inzichtgevend model over teamfunctioneren onderscheid verschillende ‘kleuren’ van teams, met bijbehorende functionele en disfunctionele patronen. Onderstaand model is gebaseerd op het Insights Discovery-model van Andrew Lothian. Dit model biedt inzicht in gedragsstijlen en het effect daarvan op anderen. Het biedt handreikingen om aan te sluiten op anderen. Wat betekent elke kleur voor het omgaan met tegenslagen?
Overzicht van dominante teamkleuren in relatie tot tegenslagen
| Crisis, tegenslag | Voordelen | Nadelen | Desastreuze patronen |
| Helder blauw team: accent op analyse, informatie, precisie, feiten, controle en discipline | Goed zicht op cijfers, de laatste ontwikkelingen en feiten. Goed in planmatig denken, orde scheppen en methodische probleemoplossing. Brengt structuur, kwaliteit en zorgvuldigheid. | Weerstand tot verandering, kunnen niet loslaten, willen alles van tevoren uitdenken, kunnen slecht improviseren en willen alles gepland hebben. | Geen risico durven nemen, niet hun intuïtie kunnen volgen en verlamd raken door de vele mogelijkheden, durven niet te beginnen. |
| Zachtgroen team: accent op mensen, harmonie en verbinding, respect, erkenning | Goed oog voor de menselijke maat. Leden houden het groepsmoreel hoog, laten niemand buiten de boot vallen en helpen elkaar. Brengt betrokkenheid en collegialiteit. | Trage besluitvorming door te grote hang naar consensus, te veel in discussies over principes blijven hangen. Te weinig zakelijke en pragmatische overwegingen. | Geen conflict durven aangaan en geen harde beslissingen durven nemen. Te procesgericht, verliezen doel uit het oog. |
| Stralend geel team: accent op creativiteit en innovatie, outside the box denken, enthousiasme leveren | Sterk gericht op kansen. Uitstekend in creatief denken en het denken in mogelijkheden. Leden kunnen buiten kaders denken en durven risico’s te nemen. Brengt energie en flow. | Ontkenning van de ernst van de situatie, blijven koste wat kost positief denken en accepteren de realiteit niet, vluchten in dromen en verliezen kritische zin. | Gebrek aan doorzettingsvermogen, frustratietolerantie en discipline; roekeloosheid, soms gebrek aan focus, zaken niet kunnen afmaken. |
| Vurig rood team: accent op tempo, actie, presteren, competitie en resultaten halen | Komen sterk uit de verf in crisissituaties. Durven impopulaire maatregelen te nemen. Kunnen goed prioriteren en nemen snel beslissingen. Brengen focus en slagkracht. | Gunnen zichzelf te weinig tijd om goed na te denken. Worden ongedurig en autoritair als er niet direct actie wordt ondernomen. | Machtsstrijd, harde confrontaties, rivaliteit en onvoldoende bewaken van grenzen, te weinig binding. |
Welke kleuren heeft een team?
De conclusie is aldus dat een team alleen goed kan omgaan met tegenslagen als het een minimale mix aan rollen en dus kleuren heeft, maar dat is nog geen garantie. De afzonderlijke teamleden moeten ook van elkaar weten op welk moment welke kleur naar voren moet worden geschoven. Bij het in kaart brengen van de feitelijke situatie is het bijvoorbeeld handig om een ‘blauwe kracht’ te hebben.
Helder blauw is in Turings team absoluut noodzakelijk, gelet op het vereiste concentratieniveau en analytische kwaliteiten om dit complexe vraagstuk aan te kunnen. Ook vraagt de opdracht om de precisie, het logisch denkvermogen en de discipline van ‘blauw’. Door de gigantische tijdsdruk is het team echter ook zeer gebaat bij de slagkracht en resultaatgerichtheid van ‘vurig rood’, en deze kleur past goed bij de compromisloze Turing. Hij wordt de drijvende kracht, gaat direct aan de slag, loopt voor de troepen uit en bouwt aan zijn decodeermachine. Turing zet opnieuw zijn rode kleur in als hij de leiding krijgt en afscheid gaat nemen van twee matig presterende teamleden. Teamlid Alexander weet met zijn charme en humor, sfeer en energie te brengen in het team: hij zorgt voor de kleur stralend geel.
Het team mist op dat moment nog de zachtgroene kant in de persoon van Joan Clarke, het vrouwelijke teamlid dat er later bij komt en duidelijk aan de onderlinge betrokkenheid en binding werkt. Zij vormt de onmisbare brug tussen Turing en de rest van het team, door alles wat hij zegt te verzachten en door Turing tips te geven voor hoe hij met het team moet samenwerken. Ook maakt ze hem duidelijk dat hij om de code te kraken echt de hulp van anderen nodig heeft, maar dat zijn teamleden hem dan wel aardiger moeten vinden. Gaandeweg begint het team meer waardering voor Turing te krijgen als mens en als genie en komt de samenwerking beter op gang, hetgeen uiteindelijk leidt tot het kraken van de code.
Reflectievragen
| 1 | Welke kleuren zijn aanwezig in jouw team? |
| 2 | Welke kleur wordt erg gewaardeerd in jouw team? |
| 3 | Welke positieve krachten, maar ook potentiële valkuilen zijn aanwezig? |
| 4 | Hoe gaat jouw huidige team met tegenslagen om? |
| 5 | Wat zou daarin verbeterd kunnen worden, welke kleur zou eraan toegevoegd kunnen worden? |
Leestips
- Buchanan, A. (2009). Stories of Discovery. A Practical Guide to Jung’s Typology. Dordrecht: Kaleidoscope Forum.
- Jacobi, J. (1973). The Psychology of C.G. Jung. New Haven, CT/Londen: Yale University Press.
Kijktip
- Fragment 00:59:49-00:55:05. Overste Denniston ontslaat Alan Turing, omdat zijn machine tot nu toe niets heeft opgeleverd en alleen maar veel geld heeft gekost. Het team, dat veel moeite heeft met Alan, springt desondanks voor hem in de bres.
Bron: Houston, we’ve got a problem – Leiderschapslessen uit films door Rozemarijn Dols
