Persoonlijk leiderschap en de impact op leren en ontwikkelen

Impact als trainer van Silvia Blankestijn focust op de kernthema’s in het vakmanschap en de persoonlijke ontwikkeling van de trainer, die wezenlijke invloed hebben op de impact die je hebt op het leerproces van deelnemers.

De impact van je persoonlijk leiderschap

Hoe kom je over? Welk effect heeft dit op je deelnemers en hun leerproces? Elke communicatietrainer weet dat het effect van non-verbaal gedrag op de communicatie vele malen groter is dan het effect van het gesproken woord. De manier waarop je iets zegt heeft een grotere invloed op hoe je boodschap wordt ontvangen dan de inhoud zelf. Wanneer je als trainer een spannende opdracht aan je deelnemers geeft, bepaalt je non-verbale gedrag in hoge mate of je deelnemers verwijtend op hun stoel blijven zitten, eindeloos vragen gaan stellen, de oefening vlot en oppervlakkig gaan uitvoeren, of werkelijk bereid zijn om het avontuur van de oefening aan te gaan.

Persoonlijk leiderschap en de impact op leren en ontwikkelen

In dit artikel onderzoeken we de impact van je persoonlijke uitstraling op een wat ongebruikelijke manier. Ik leg het chakramodel uit en gebruik dit als kapstok om te kijken naar je persoonlijke uitstraling en het effect daarvan op het leerklimaat in je groep. De chakra’s bieden een mooie ingang om je persoonlijke patronen te onderzoeken: je kwaliteiten, je oude kwetsuren en je eigenaardigheden hebben allemaal effect op hoe jij als trainer leidinggeeft aan de groep.

Chakra’s en persoonlijk leiderschap

Chakra’s komen uit de oude Indiase yogatradities. Ze staan voor zeven energiecentra langs je wervelkolom. De chakratheorie is wat ongrijpbaar, doordat de energiecentra niet zichtbaar zijn. Aan de andere kant zijn de thema’s en kwaliteiten van de zeven chakra’s in de praktijk zeer herkenbaar, en veelal zichtbaar en voelbaar in je persoonlijke uitstraling. Symbolisch kunnen we chakra’s beschouwen als een psychologische computerschijf die programma’s bevat over hoe we verschillende aspecten van ons leven aanpakken. Aandacht geven aan je chakra’s helpt om computervirussen uit de programma’s te krijgen en het hele systeem gesmeerd te laten verlopen.

De chakra’s bieden ons een kader om diepgaand naar onze persoonlijke uitstraling te kijken. Wat we non-verbaal (het fysieke ontwikkelingsniveau) uitstralen, wordt immers niet alleen bepaald door wat we doen (het gedragsniveau), maar ook door onze onzichtbare gewoontepatronen: onze gedachten en overtuigingen (het mentale niveau), onze gevoelens en emoties (het emotionele niveau) en onze passie en bezieling (het zingevingsniveau). De zeven energiecentra (chakra’s) zijn verbonden met zeven levensgebieden waar we als mens onze gewoontes in hebben opgebouwd. Gewoontes die we meenemen in ons trainerschap en die grote invloed hebben op hoe we overkomen op onze deelnemers (het omgevingsniveau).

In feite hebben we het hier over je persoonlijk leiderschap als trainer: Wie ben je werkelijk? Wat is de zin van jouw bestaan? Welke effectieve en ineffectieve gewoontes heb je opgebouwd op de verschillende levensgebieden? Hoe ga je om met je kwaliteiten en ontwikkelingspunten? En hoe klinkt dit alles door in je dagelijks handelen? Daarmee leg ik in dit hoofdstuk de impact van de verschillende chakra op je persoonlijk leiderschap als trainer uit vanuit het referentiekader van de zes ontwikkelingsniveaus.

De zeven chakra’s en hun levensgebieden

1. Wortelchakra: overleven
2. Sekschakra: seksualiteit
3. Zonnevlechtchakra: macht
4. Hartchakra: liefde
5. Keelchakra: communicatie
6. Voorhoofdchakra: verbeeldingskracht
7. Kruinchakra: spiritualiteit

De energie van elk chakra vertegenwoordigt een wezenlijk aspect van onze persoonlijkheid. In de praktijk hebben we niet met alle zeven energiecentra evenveel verbinding; de centra staan niet in gelijke mate open. Een chakra dat op een gezonde manier open staat, geeft ons de volledige beschikking over deze energie. Het draagt bij aan onze vitaliteit, aan ‘je lekker in je vel voelen’, en resulteert in effectief gedrag naar anderen. Wanneer een chakra (deels) is gesloten is, kan deze energie niet voluit stromen in onszelf. We ervaren dit in de praktijk doorgaans doordat we ons geblokkeerd voelen op het thema van het chakra, of doordat we bijvoorbeeld iets missen in onszelf. Wanneer een chakra te ver openstaat, is deze energie te nadrukkelijk aanwezig. De energie wordt ‘buiten proportie’ ingezet, en wordt daarmee ineffectief.

Wanneer een chakra buiten proportie is geopend of gesloten, geeft dit een directe ingang naar onze gewoontepatronen en persoonlijke uitdagingen. Deze zijn doorgaans ontstaan door ervaringen uit onze jeugd en door culturele waarden. Pijn of spanning uit het verleden staat het gezond functioneren van de chakra’s in de weg.

Het al dan niet harmonieus openstaan van de zeven energiecentra in jezelf is zeer bepalend voor je persoonlijke uitstraling. Wanneer je als trainer en als mens alle zeven chakra’s op een gezonde manier open hebt staan, zijn de verschillende energiecentra met elkaar in balans en heb je een persoonlijke uitstraling met maximale impact op het leren en ontwikkelen van je deelnemers.

Het wortelchakra: stevige basis

Het eerst chakra bevindt zich op het onderste uiteinde van de wervelkolom. Dit chakra kun je vergelijken met het wortelstelsel van een boom. Het verankert je in de aarde en geeft je stevigheid. Ook haalt het voeding uit Moeder Aarde. Hierdoor sta je letterlijk en figuurlijk met beide benen in het aardse leven, en ben je met je hele hebben en houden aanwezig in het hier en nu.

Een goed ontwikkeld wortelchakra zorgt voor een stevige basis: je bent als trainer aanwezig en laat je niet gemakkelijk uit het veld slaan in lastige (groepsdynamische) situaties. Doordat je als trainer stevig verankerd bent in jezelf, creëer je zonder woorden veiligheid en geborgenheid in de groep. Deelnemers voelen onbewust aan dat ze op jou als trainer kunnen bouwen.

Als je wortelchakra buiten proportie is geopend, ben je als het ware te stevig verankerd met het aardse leven en te duidelijk aanwezig. Dit kan dat tot gevolg hebben dat je bij voorkeur op materiële, aardse zaken gericht bent en bot of dominant overkomt op anderen.

Deelnemers missen je persoonlijke betrokkenheid en invoelingsvermogen, waardoor de training een zakelijk en afstandelijk tintje krijgt en deelnemers niet het achterste van hun tong zullen laten zien. In plaats van zich kwetsbaar op te stellen over hun leerpunten gaan ze mee in jouw afstandelijkheid. Ze houden hun beschermmuurtjes stevig overeind en beschouwen het trainingsthema in zijn algemeenheid, zonder dit op zichzelf te betrekken. De training zal keurig verlopen, maar alles speelt zich af aan de buitenkant. De organisatie van de training krijgt een goede evaluatie, maar van impact is geen sprake.

Trainers die hun wortelchakra te weinig hebben geopend, voelen soms in figuurlijke zin geen grond onder hun voeten. Hierdoor voelen ze zich snel onzeker, vinden ze het lastig om concreet te worden, verliezen zich gemakkelijk in de ander, of worden te zweverig in hun uitleg. Doordat de trainer niet – volledig – aanwezig is en te weinig duidelijkheid geeft, gaan deelnemers zich onveilig voelen. Dit is vaak tegenstrijdig met het feit dat dit type trainers doorgaans erg aardig zijn en veel aandacht voor hun deelnemers hebben. Deze vriendelijkheid camoufleert de onveiligheid die er op de onderlaag wel degelijk is. Uiteindelijk blijven de vriendelijke gesprekjes aan de oppervlakte en pakt noch de trainer noch de deelnemer door naar de pijnpunten waar het werkelijk over gaat. Vriendelijkheid zonder stevigheid – die overigens voor de trainer als persoon nog prima evaluaties kan opleveren.

Overzicht wortelchakra

Plaats op lichaam: onderkant ruggengraat, stuit, benen, voeten, darmstelsel
Thema’s: stevigheid, zekerheid
Energie in muziektaal: Afrikaanse muziek
Buiten proportie gesloten Onzekerheid Gebrek aan realisme	Harmonieus geopend Verbonden met je ‘roots’ Realistisch Zelfvertrouwen Genieten van fysieke beweging	Buiten proportie geopend Materialisme Botheid
Effect op leren en ontwikkelen
Gebrek aan stevigheid en aanwezigheid leidt op de onderlaag tot onveilig leerklimaat	Veilig en stabiel leerklimaat waarin deelnemers zich durven openen	Afstandelijkheid leidt tot algemene beschouwingen zonder dat het over de deelnemers zelf gaat

Het sekschakra: leven in de brouwerij

Het sekschakra bevindt zich drie vingerdiktes onder je navel in het midden van je bekken, en wordt qua sfeer gekarakteriseerd door de soulmuziek van onder andere James Brown en Prince. Dit energiecentrum herbergt de vitale levensenergie en gaat gepaard met een immense oerkracht. De energie van dit chakra is als water dat kan vernietigen en verwoesten, maar dat ook kan creëren en bevruchten.

De trainer die harmonieus in verbinding staat met zijn sekschakra, staat energiek en levendig voor de groep en maakt van daaruit verbinding met zijn deelnemers. Er is contact en interactie: leven in de brouwerij, maar wel afgestemd. Hierdoor ontstaat een ontspannen en betrokken sfeer in de groep en zit er vaart in het programma.

De deelnemers worden op een respectvolle wijze wakker geschud en aan het werk gezet met hun persoonlijke leerdoelen. Door de ontspannen en dynamische sfeer zullen ze gemakkelijk bereid zijn om actief deel te nemen aan het programma. Voordat ze het in de gaten hebben zijn ze door de trainer meegenomen in het leerproces en hebben ze er plezier in dat ze bezig zijn met hun persoonlijke ontwikkeling.

De trainer die zijn sekschakra buiten proportie geopend heeft, gaat onzorgvuldig om met de oerkracht van dit chakra, wat tot desastreuze gevolgen kan leiden. De onzorgvuldig gerichte oerkracht kan deelnemers enorm (emotioneel) beschadigen. Het gaat dan bijvoorbeeld om een kwetsende opmerking, een misplaatste grap of een seksistische kwinkslag, vaak ter meerdere eer en glorie van de trainer zelf en zeer ondermijnend voor de deelnemer.

De kans is groot dat de deelnemer zich ter plekke gekwetst afsluit voor de trainer en dus ook voor de mogelijkheid om te leren tijdens de training. Het enige waar hij nog mee bezig is, is de trainingstijd zonder verdere kleerscheuren overleven.

Een trainer bij wie dit energiecentrum onderontwikkeld is, houdt zijn levensenergie in en knijpt zijn plezier af. Dit kan voelen als een keurslijf: keurig en strak volgens de regels, zonder buiten de lijntjes te kleuren. De trainer kan mat en emotieloos overkomen, en haalt zijn bevrediging soms uit mierenneukerij. Hij staat niet in verbinding met zijn eigen levensstroom en maakt ook geen levendige verbinding met zijn deelnemers.

De deelnemers zullen bij zo’n trainer klagen over gebrek aan enthousiasme of over de saaiheid van het programma. Hierdoor vinden ze het lastig om hun aandacht bij de training te houden, hoewel ze de training inhoudelijk wel interessant kunnen vinden. De impact blijft uit door gebrek aan verbinding en dynamiek.

Overzicht sekschakra

Plaats op lichaam: onderbuik, genitaliën, onderrug, heupen
Thema’s: verbondenheid, levensenergie
Energie in muziektaal: soul
Buiten proportie gesloten Geknepenheid Vreugdeloosheid Megakritisch	Harmonieus geopend Energieke levensenergie Plezier In verbinding	Buiten proportie geopend (Seksistische) lolbroekerij Niet afgestemde power en dynamiek
Effect op leren en ontwikkelen
De training wordt een keurslijf in plaats van een lerende speeltuin	Ontspannen en dynamisch leerklimaat waardoor plezier in leren ontstaat	Het ego van de trainer is kwetsend en ondermijnend naar deelnemers

Het zonnevlechtchakra: hier ben ik

De zonnevlecht of plexus solaris is een punt vlak onder het middenrif, in het midden van de maagstreek. Deze plek in ons lijf kennen we doordat spanningen en emoties zich daar manifesteren. Dit energiecentrum is gericht op het ‘ik’, op de eigen ruimte en het omgaan met grenzen. Wanneer jijzelf of anderen niet zorgvuldig omgaan met jouw grenzen, wordt dit fysiek voelbaar door de spanning en emoties die dan in je maagstreek ontstaan.

De trainer die harmonieus omgaat met deze energie neemt zichzelf proactief als beginpunt van zijn handelen. Proactief wil zeggen dat hij zich laat leiden door wat hij vanuit zichzelf belangrijk vindt, en van daaruit handelt naar zijn deelnemers. Daardoor is hij zichtbaar als individu, als ‘ik’ die de ander kan ontmoeten. Hij is helder over zijn grenzen, over wat hij wel en wat hij niet wil, zonder op zijn strepen te gaan staan. Hij heeft een natuurlijke autoriteit zonder over de grenzen van zijn deelnemers te gaan. Hij gaat respectvol om met de macht in zijn rol als trainer en begeleider van de trainingsgroep. De trainer met een harmonieus geopend derde chakra gebruikt de spanning en emoties die hij zelf waarneemt in zijn plexus solaris als signaalfunctie om blijvend te bouwen aan een emotioneel open en respectvol leerklimaat.

Voor deelnemers is zo’n trainer vaak een natuurlijke leider. Hij is zichtbaar in waar hij voor staat en handelt met respect voor de eigenheid van zijn deelnemers. Duidelijkheid en leiderschap creëren een veilige bedding en zorgen ervoor dat de emoties van de deelnemers tot rust kunnen komen. Deelnemers laten zich graag door deze trainer leiden. De stabiele aanwezigheid van de trainer nodigt hen uit om hun eigen grenzen en mogelijkheden te verkennen.

De trainer die zijn zonnevlechtchakra buiten proportie heeft geopend, is te veel gericht op de strijd met zijn omgeving en met zichzelf profileren. Hij lijkt uitgesproken weerbaar, maar zijn handelen wordt veelal onbewust ingegeven door angst. Hij handelt met name reactief: hij is voortdurend gericht op zijn omgeving en bepaalt in reactie hierop zijn gedrag. Negatief benoemd zijn het de haantjes en de blaaskaken die zichzelf in de spotlights zetten in plaats van hun deelnemers.

Deelnemers kunnen zeer verschillend reageren op zo’n trainer, zoals:

• mee-‘blazen’ in het circus ‘Kijk mij eens!’: er volgt dan een hoop wapengekletter en vaak een machtsstrijd;
• knokken en schoppen tegen de (autoritaire) autoriteit, vaak gelabeld als weerstand;
• afhaken, want ‘hij is toch niet geïnteresseerd in mij’ (braaf ja zeggen en nee doen);
• in alle gevallen ontstaat er veel onrust, emotie en spanning in de groep, wat allemaal afleidt van het thema en leerdoel van de training.

De trainer met een (deels) gesloten zonnevlechtchakra vraagt zich voortdurend af of hij zijn eigen ruimte wel mag innemen. Hij is onzeker, niet lief maar lievig en laat deelnemers gemakkelijk over zijn eigen grenzen gaan. Hij cijfert zichzelf te veel weg en mist de guts die kenmerkend is voor een harmonieus geopend derde chakra. Hierdoor geeft hij te weinig sturing en klagen deelnemers over gebrek aan duidelijkheid.

Deelnemers kunnen weer zeer verschillend reageren, zoals:

• gaan mopperen over het gebrek aan onduidelijkheid;
• voor de trainer gaan zorgen, want hij is toch zo aardig;
• de informele leider worden die zorgt voor sturing en duidelijkheid.

Ook hier ontstaat veel onrust, emotie en spanning in de groep. Soms wat indirecter geuit, in het verlengde van de indirecte sfeer die de trainer zelf neerzet. De kans is groot dat deelnemers drukker zijn met het regelen van leiderschap en duidelijkheid (belangrijke voorwaarden voor een veilig leerklimaat) dan met het leren over zichzelf.

Overzicht zonnevlechtchakra

Plaats op lichaam: plexus solaris, vlak onder het middenrif
Thema’s: kracht, eigen ruimte
Energie in muziektaal: popmuziek en opera
Buiten proportie gesloten Jezelf wegcijferen Lievig Onduidelijk over eigen grenzen	Harmonieus geopend Natuurlijk leiderschap Proactief handelen Respectvol omgaan met grenzen	Buiten proportie geopend De ‘bv Ik’ Reactief gedrag Jezelf profileren
Effect op leren en ontwikkelen
Gebrek aan leiderschap leidt tot onduidelijkheid en onveiligheid om te leren	Emotioneel stabiel leerklimaat geeft deelnemers een heldere spiegel voor persoonlijke groei	Machtsstrijd en wapengekletter voorkomen zelfreflectie en leren

Het hartchakra: waardevolle ontmoeting

Het hartchakra ligt ter hoogte van het hart, in het midden van het lichaam. De armen, handen, longen en uiteraard het hart zijn met dit energiecentrum verbonden. Een harmonieus geopend hartchakra betekent dat je verschillen in geaardheid en kwaliteiten waardeert en verbinding zoekt vanuit die waardering voor de verschillen tussen jou en anderen. Hierdoor ontstaat een ontmoeting tussen twee individuen, ieder met zijn eigenheid en met respect voor elkaars eigenheid. Er is moed voor nodig om je door de ander in je hart te laten raken en je kwetsbaar op te stellen, het is de weg van de krijger die de wereld vanuit zijn hart tegemoet treedt.

De trainer met een open hartchakra accepteert zijn deelnemers zoals ze zijn, met hun mooie en minder mooie kanten. Hij is eerlijk en oprecht. Hij maakt van zijn hart geen moordkuil maar zoekt een respectvolle confrontatie. Hij weet dat hij zijn deelnemers niet kan veranderen, maar dat hij ze op zijn best bewust kan maken van hun gewoontepatronen en het effect daarvan op hun omgeving.

Deelnemers ervaren bij deze trainer dat ze er mogen zijn met hun hele hebben en houden. Hierdoor kan er een open en eerlijke ontmoeting ontstaan van mens tot mens. In zo’n ontmoeting komen mensen patronen tegen die zij in hun manier van communiceren hebben opgebouwd. Wanneer de trainer transparant en liefdevol met deze patronen omgaat, kunnen de deelnemers hun patronen tijdens de training onderzoeken.

Een trainer met een te wijd geopend hartchakra is te veel gericht op het sociale groepsaspect ten koste van de individuele verschillen. Hij heeft de neiging om macht uit te oefenen via groepsdwang, waardoor de individuele ontwikkeling wordt beperkt. Er ontstaat een soort schijnharmonie doordat individuen zich conformeren aan de groepsdruk en niet volledig zichzelf zijn. Dit wordt soms zichtbaar in een ‘kleffe’ groepssfeer: iedereen is aardig tegen elkaar, geeft vooral positieve feedback en niemand laat het achterste van zijn tong zien.

De deelnemers voelen voortdurend een innerlijke spanning: welke aspecten laat ik (niet) van mezelf zien, zodat ik er zeker van ben dat ik bij de groep blijf horen? En ook: hoe eerlijk is de feedback die ik krijg? Ontwikkelingspunten en ineffectief gedrag worden immers mondjesmaat benoemd. Het leerproces blijft aan de oppervlakte, de wezenlijke (vaak pijnlijke) thema’s blijven onbesproken.

De trainer die zijn hart buiten proportie gesloten heeft, laat zich in het contact met zijn deelnemers meer leiden door zijn zonnevlechtchakra. Hij zit op het puntje van zijn stoel, is volledig gericht op de individuele deelnemer, een en al empathie, en staat zijn deelnemers voortdurend met goede raad en begrip bij. Zijn handelen wordt bepaald door egodrijfveren als gezien willen worden of de ander per se willen helpen. Hij is te veel gericht op de ander en te weinig op het tot stand brengen van een ontmoeting tussen twee zelfstandige individuen.

Hiermee zijn we midden in het thema van overdracht en tegenoverdracht (zie paragraaf 2.1) beland. Deze hardwerkende trainer voorziet in veel gevallen in de behoefte aan aandacht, waardering en erkenning van de deelnemers. Ze voelen zich op hun gemak bij de trainer die duidelijk oog heeft voor wat hen bezighoudt. Er ontstaat een veilig leerklimaat waarin mooie groeistappen gezet kunnen worden. De valkuil is dat de trainer zo hard werkt dat hij zijn deelnemers het eigenaarschap van hun leerproces ontneemt.

Overzicht hartchakra

Plaats op lichaam: hartstreek, armen, handen en longen
Thema’s: liefde, acceptatie
Energie in muziektaal: klassieke muziek, bijvoorbeeld van Bach en Beethoven
Buiten proportie gesloten Te veel aandacht voor de behoeften van individuen	Harmonieus geopend Twee individuen ontmoeten elkaar van hart tot hart Waarderen van verschillen	Buiten proportie geopend Te veel aandacht voor de groepssfeer Schijnharmonie
Effect op leren en ontwikkelen
De trainer neemt het eigenaarschap van het leerproces over van de deelnemers	De trainer is een mens van wie je kunt leren in de ontmoeting	Kleffe groepssfeer Wezenlijke (pijnlijke) thema’s worden niet besproken

Het keelchakra: je eigen geluid laten klinken

Het vijfde chakra, het keelchakra, bevindt zich uiteraard bij de keel maar ook bij de mond, nek en schouders. Dit energiecentrum vertolkt onze zelfexpressie. Via onze stem laten we horen wie we zijn, waar we voor staan, wat we voelen, wat ons beweegt en waar we naar verlangen. Het gaat om jezelf uiten en uitspreken. Je maakt je eigenheid zichtbaar en zet jezelf neer in de wereld met alles wat je in je hebt.

De trainer die zijn keelchakra harmonieus geopend heeft, staat voluit vanuit zijn eigenheid voor de groep en voelt zich vrij om zichzelf te zijn. Hij vertelt waar hij voor staat, en inspireert zijn deelnemers met zijn visie en verhalen. Hij is assertief in zijn feedback en laat zien wanneer hij geraakt wordt zonder sentimenteel te worden.

Deelnemers bewonderen deze trainer om zijn authenticiteit en voelen zich uitgenodigd om hún eigenheid te verkennen. Ze luisteren graag naar zijn verhaal, want het komt vanuit zijn eigen ervaring en bezieling. Er ontstaat een open en creatief leerklimaat waarin deelnemers leren door zichzelf uit te spreken en te luisteren naar wat anderen vanuit hun eigenheid te vertellen hebben.

De trainer die dit energiecentrum buiten proportie heeft gesloten, voelt zich geremd om zichzelf te laten horen en maakt zich het liefst onzichtbaar. Hij praat soms letterlijk (te) zacht of onverstaanbaar, waardoor zijn deelnemers niet weten wat hij te vertellen heeft. Hij wordt veelal gedreven door zijn angst voor afwijzing: afwijzing van zijn meest mooie kanten. Hij durft niet te stralen met alle kwaliteiten die hij in zich heeft.

Omdat de eigen patronen van de trainer doorgaans één op één effect hebben op het leerklimaat dat ontstaat in zijn trainingsgroep, krijgen zijn deelnemers onbewust de boodschap mee dat het de bedoeling is zich in te houden en zich alleen keurig en weloverwogen uit te spreken. Waar ze zich precies aan moeten houden is onduidelijk, want de trainer spreekt zich immers niet helder uit. Gevolg is dat er groepsdynamisch veel onzekerheid ontstaat over ‘hoe het hier gaat, hoe je je behoort te gedragen en wanneer je er nu wel of niet bij hoort’. De groep ontbeert een inspirerend voorbeeldfiguur waar ze zich aan kunnen optrekken. Er ontstaat onrust en irritatie in de groep; er is behoefte aan duidelijkheid, visie en inspiratie.

De trainer die zijn keelchakra buiten proportie geopend heeft, heeft de behoefte om zich voortdurend uit te spreken. Hij vertelt veel en lang over zijn eigen ervaringen, over theorie die hij belangrijk vindt, of over zijn visie en stokpaardjes. Bij feedback zal hij duidelijk zijn mening geven, bij voorkeur als eerste.

Door zijn sterke assertiviteit is hij een haantje-de-voorste, waardoor deelnemers het gevoel krijgen dat er geen of weinig ruimte is voor hun inbreng. Ze luisteren braaf naar de trainer, maar de inspiratie ontbreekt doordat de trainer niet in verbinding staat met zijn eigen passie en bezieling. Op zijn best gaan ze naar huis met ‘duidelijke en belangrijke informatie’, maar deze hebben ze niet verbonden met hun eigenheid of met hun eigen praktijksituatie. De passie en bevlogenheid ontbreken bij de trainer en worden ook niet gewekt bij de deelnemers.

Overzicht keelchakra

Plaats op lichaam: mond, keel, nek, schouders
Thema’s: communicatie, zelfexpressie
Energie in muziektaal: koormuziek, AUM-mantra, zelf zingen en neuriën
Buiten proportie gesloten Jezelf inhouden Angst om je eigenheid vorm te geven Jezelf onzichtbaar maken	Harmonieus geopend Jezelf uiten Je eigen geluid laten horen Je zegje doen en je gevoelens uitspreken Zichtbaar zijn in wie je bent	Buiten proportie geopend Overmatige geldingsdrang Te assertief Overal je zegje over willen doen
Effect op leren en ontwikkelen
Gebrek aan duidelijkheid en zichtbaarheid van de trainer geeft onrust, irritaties en onvrede in de groep	De trainer is een inspirerend voorbeeld en nodigt de deelnemers daardoor uit hun authenticiteit te ontwikkelen	Gebrek aan bevlogenheid en inspiratie maakt dat deelnemers niet geraakt worden

Het voorhoofdchakra: helder inzicht

Het voorhoofdchakra, ook wel het ‘derde oog’ genoemd, bevindt zich tussen de wenkbrauwen. Dit is het energiecentrum van de bewuste waarneming: het waarnemen van zowel onze binnenwereld als onze buitenwereld. In de binnenwereld gaat het dan bijvoorbeeld om het waarnemen van: ‘Waarom gedraag ik mij op deze manier? Door welke gevoelens, overtuigingen, fysieke ervaringen en waarden word ik gedreven?’, en in de buitenwereld: ‘Hoe reageren anderen op mijn gedrag? Wat neem ik non-verbaal waar bij de ander?’.

Een trainer met een harmonieus geopend voorhoofdchakra heeft zijn aandacht evenwichtig verdeeld tussen zijn binnenwereld en zijn buitenwereld. Hij heeft inzicht in zijn levenstaak en de drijfveren van zijn handelen, en staat tegelijkertijd met beide benen in de dagelijkse praktijk. Hij neemt waar wat er bij de deelnemers in zijn groep gebeurt en gebruikt tevens zijn innerlijke waarnemingen als informatiebron bij de keuze van zijn interventies.

Het effect hiervan is dat de trainer heel precies waarneemt wanneer belangrijke knelpunten of wezenlijke thema’s worden aangeroerd. Op subtiele wijze legt hij bliksemsnel de vinger op de zere plek: helder en to the point. Hierdoor kan er tijdens de training op een no-nonsense wijze gewerkt worden aan zeer essentiële thema’s.

De trainer die zijn derde oog buiten proportie heeft geopend, is te veel gericht op het waarnemen van zijn binnenwereld. Hij is voortdurend bezig met zelfreflectie, wil alles doorgronden en is constant aan het nadenken over zijn bestaan zonder dit te koppelen aan acties in de praktijk. Doordat de bril van de trainer eenzijdig is gericht op reflectie op de binnenwereld, heeft hij alleen oog voor de innerlijke belemmeringen en krachtbronnen van de deelnemers. Hij ziet het effect van deze patronen op de effectiviteit in het dagelijks leven over het hoofd. Dit vertaalt zich vaak in trainingsprogramma’s waarin deelnemers van het ene zelfonderzoek in de volgende zelfreflectieoefening worden gestort. De opgedane zelfkennis wordt niet verbonden met het intrainen van vaardigheden of het oefenen met praktijksituaties.

Deelnemers gaan in de loop van de training vragen stellen over wat ze met de opgedane inzichten kunnen in de praktijk. Ze genieten van de persoonlijke aandacht, maar na de training is er niets in hun gedrag veranderd.

De trainer die zijn voorhoofdchakra buiten proportie heeft gesloten is te veel gericht op het waarnemen van de buitenwereld. Hij heeft soms priemende ogen die niets willen missen in zijn omgeving, wellicht omdat hij te weinig vertrouwt op zijn eigen inzichten. Door de overvloed aan aandacht voor de buitenwereld heeft hij te weinig aandacht voor het waarnemen van zijn binnenwereld. Hierdoor heeft deze trainer zichzelf niet als instrument ter beschikking; hij is zich niet bewust van de signalen in zijn binnenwereld.

Wanneer je als trainer weinig bewust contact hebt met je binnenwereld, zal het je niet lukken om je deelnemers wel bij zichzelf naar binnen te laten kijken. Je kunt je deelnemers immers niet verder begeleiden dan je eigen wortels diep zijn. Je training blijft, net als jij, aan de buitenkant. Sommige deelnemers vinden dat erg prettig, anderen verwijten de trainer dat het oppervlakkig blijft.

Overzicht voorhoofdchakra

Plaats op lichaam: voorhoofd
Thema’s: intuïtie, imaginatie
Energie in muziektaal: meditatieve (new age) muziek, klokkengelui
Buiten proportie gesloten Met name gericht op waarnemen van de buitenwereld Te weinig vertrouwen in eigen inzichten	Harmonieus geopend Evenwicht tussen waarnemen van binnenwereld en buitenwereld	Buiten proportie geopend Met name gericht op waarnemen van de binnenwereld Zelfreflectie zonder koppeling met realiteit
Effect op leren en ontwikkelen
De training wordt oppervlakkig door eenzijdige gerichtheid op de buitenkant	Wezenlijke groeithema’s worden helder en to the point aangepakt	Inzicht zonder handeling geeft geen verandering

Het kruinchakra: zingeving

Het kruinchakra bevindt zich boven op je hoofd, op je kruin. Wanneer je dit energiecentrum harmonieus hebt geopend, voel je je verbonden met de kosmos, het hogere, het goddelijke, het onbenoembare. Je bent je ervan bewust dat je geen apart individu bent, maar onderdeel van het grote geheel en verbonden met alles. Je ervaart dat ‘er meer is’ dan de aardse realiteit en je weet dat je in je leven een taak te volbrengen hebt: je persoonlijke missie die diepe betekenis geeft aan je bestaan.

De trainer met een open kruinchakra heeft een rustige en vredige uitstraling. Hij is niet bang om stiltes te laten vallen, geeft ruimte voor bezinning en nodigt zijn deelnemers uit om te reflecteren op wie ze werkelijk zijn.

Zijn rustige en vredige uitstraling heeft – ook zonder woorden – het effect op deelnemers dat ze meer in zichzelf keren en hun eigen zingeving onderzoeken. Ook wanneer zingeving geen expliciet onderdeel van de trainingsdoelen is, worden deelnemers op deze laag geraakt. Je ziet dat bijvoorbeeld terug in de gesprekken in de pauzes die ‘opeens’ veel meer gaan over wezenlijke thema’s als geloof, spiritualiteit, zingeving, diepe drijfveren, passie, en de zin van het leven. Er ontstaat een leerklimaat waarin deelnemers oprecht en diepgaand aan de slag gaan met hun persoonlijke leerdoelen en wezenlijke inzichten opdoen.

De trainer die zijn kruinchakra buiten proportie heeft geopend, leeft met zijn hoofd in de wolken. Hij krijgt het niet voor elkaar om zijn ontelbare (vaak vage) ideeën vorm te geven in de dagelijkse praktijk. Deelnemers ervaren hem doorgaans als zweverig en weinig concreet. Zijn mooie idealen zijn noch geworteld in eigen praktijkvoorbeelden, noch praktisch toepasbaar voor de deelnemers. Sommige deelnemers gaan meezweven met de idealistische visie van de trainer, maar de meesten haken af op het gebrek aan realiteitszin.

Wanneer een trainer dit energiecentrum buiten proportie heeft gesloten, heeft hij geen contact met zijn eigen bezieling. Hij is de ‘zin’ van zijn leven kwijt en weet niet wat werkelijk belangrijk voor hem is. Hij is gericht op materiële, aardse zaken zonder hier zijn bezieling in door te laten klinken.

Deze trainer geeft zakelijke trainingen, zonder zijn eigen bevlogenheid hierin mee te nemen. Hij vertelt hoe je je behoort te gedragen, zonder zijn deelnemers te raken in wat hen beweegt. Het is een training van dertien in een dozijn: volgens het boekje maar eigenlijk gebeurt er niets.

Overzicht kruinchakra

Plaats op lichaam: kruin
Thema’s: omvattend weten, spiritueel bewustzijn
Energie in muziektaal: stilte
Buiten proportie gesloten Niet in contact met eigen bezieling Gebrek aan zingeving	Harmonieus geopend Verbonden met kosmos en eigen zingeving	Buiten proportie geopend Zweverig Idealisme zonder realiteitszin
Effect op leren en ontwikkelen
Deelnemers worden niet geraakt	Deelnemers bezinnen zich op hun bezieling	Deelnemers gaan meezweven of haken af

Levenslange persoonlijke ontwikkeling

De chakra’s bieden een diepgaande spiegel voor je persoonlijke patronen. Patronen die je meeneemt in je trainerschap en die effect hebben op het contact met je deelnemers, op de groepsdynamiek en op het leerklimaat dat je creëert.

Door het schema uit paragraaf 3.1 voor jezelf in te vullen, krijg je inzicht in jezelf. Het is aan jou wat je met dit inzicht doet. De patronen die je in de loop van je leven hebt ontwikkeld op de zeven levensgebieden beïnvloeden wie je bent en kleuren je trainersstijl. Niets is goed of slecht; alles wat je (niet) doet als trainer heeft een bepaald effect. Of dit een positief of negatief effect is, hangt onder andere af van de deelnemers, de groepssamenstelling en de doelstellingen van de training. Bereik je met déze trainersstijl en met déze persoonlijke uitstraling het gewenste leerresultaat bij déze deelnemers in déze groep?

Er is persoonlijk leiderschap nodig om voortdurend bereid te zijn om in de spiegel te kijken en de impact van je eigen patronen te onderzoeken. De trainer zelf is immers bij uitstek degene die zijn hele leven in (persoonlijke) ontwikkeling is. Zo blijft hij scherp, groeit hij in het vak en wordt hij een levend voorbeeld voor zijn deelnemers.

Bron: Silvia Blankestijn, uit Impact als trainer