Met Acceptance and Commitment Therapy (ACT) kijken we naar wat voor coachees echt belangrijke waarden zijn en hoe ze daarnaar kunnen leven, ook al voelen ze angst of weerstand.
We hebben allemaal wensen, grote dromen. Ergens diep vanbinnen weten we wat we belangrijk vinden, wat we eigenlijk zouden willen en moeten doen. En toch lukt het vaak niet. Vaak is dat niet zo heel erg, maar soms kun je er echt last van krijgen. Dat kan het moment zijn waarop mensen besluiten om in coaching te gaan.
Met de angst onder je arm doen wat je hebt te doen, dat is de gedachtegang van ACT. In dit artikel nemen we je mee in de theorie achter deze relatief nieuwe vorm van gedragstherapie, die – enigszins aangepast – ook heel geschikt is voor coaching. We beschrijven de theorie van ACT aan de hand van zes pijlers.
Met de angst onder je arm doen wat je hebt te doen
ACT is een vorm van gedragstherapie
Je leert om je acties te richten op wat wezenlijk belangrijk voor je is, je waarden. Als je dat doet, kun je een rijk en zinvol leven leiden. De Amerikaanse psycholoog Steven C. Hayes ontwikkelde deze methode van kijken, denken en leven aan het einde van de twintigste eeuw. ACT is dus nog vrij nieuw.
ACT beschouwt een gelukkig leven niet als een leven met alleen genot en plezier. Want juist de eis om gelukkig te zijn, maakt dat mensen controlemechanismen gaan inzetten om pijn, onrust en verdriet niet te voelen. Door controle te willen over je (onaangename) gevoel raak je verwijderd van je waarden. Je krijgt en doet wat je juist niet wilt. Die controlemechanismen werken op de korte termijn goed, maar op de lange termijn staan ze waardegericht leven vaak in de weg. Controlestrategieën drijven je weg van wat je werkelijk nodig hebt, je waarden en behoeften.
Het is dus van belang om pijnlijke gedachten en gevoelens te leren accepteren, in plaats van ze te willen veranderen. En iets doen terwijl het moeilijk is, dus niet wachten totdat je je lekker voelt of totdat je bijvoorbeeld je overtuigingen, weerstand of onzekerheid hebt veranderd. ACT gelooft niet in accepteren om het accepteren, het heeft alleen zin om iets te accepteren als er iets achter ligt wat we graag willen. Anders wordt het ‘zinloos lijden’.
| Ruben voelt zich afgewezen en teleurgesteld als zijn vriendin niet aan hem vraagt hoe zijn dag was. Hij is juist vandaag met zijn nieuwe baan begonnen. Ruben ervaart dat als een afwijzing. Hij voelt zich rot en heeft behoefte aan aandacht en intimiteit. Hij deelt dit niet met zijn vriendin, maar gaat mokkend televisie kijken. Daardoor krijgt hij niet wat hij verlangt. Zijn waarde is aandacht, zijn behoefte is intimiteit. Tv-kijken (zichzelf afleiden) is zijn controlestrategie. Paula wil heel graag een betrokken moeder zijn en op tijd weg van haar werk om thuis te kunnen eten. Haar manager vraagt of zij kan overwerken en Paula zegt ja, uit angst dat ze in een slecht daglicht komt te staan. De waarden van Paula zijn balans en moederschap. Haar controlemechanisme is ja zeggen omdat ze bang is dat ze anders niet aardig wordt gevonden. Gaby wil graag gezond leven en wat afvallen (waarde: schoonheid). Elke keer als ze moe is (rotgevoel), gaat ze eten en netflixend op de bank hangen (controlemechanisme), in plaats van naar de sportschool te gaan. |
De kern en het doel van ACT is psychologische flexibiliteit. Dat houdt in dat je naar je waarden kan blijven leven, ook als het minder goed loopt. Het gaat erom dat je flexibel en actief kunt omgaan met alle facetten van het leven.
ACT maakt onderscheid tussen doel en waarden
Om je doel te bereiken en naar je waarden te leven zijn bovendien actiestappen nodig. Een doel kan bijvoorbeeld zijn: afvallen. De waarde is: gezondheid. Een actiedoel: minder eten.
| Shamir is financieel adviseur en hij wil dat zijn klantenbestand gaat groeien. Zijn waarde is ambitie en groei van zijn bedrijf. Hij denkt dat dat kan door meer potentiële klanten te gaan bellen. Na een paar coachingssessies heeft Shamir een duidelijk beeld van welke gedachten en overtuigingen hem tegenhouden om te groeien met zijn praktijk. Hij wil gewoon niet bellen, hij heeft daar zo’n enorme hekel aan. Om te voorkomen dat het traject stagneert, kijken we samen of er ook andere actiedoelen zijn. Die zijn er: Shamir wil op een evenement gaan spreken, hij gaat workshops geven en ervoor zorgen dat zijn website hoger komt in Google. Dus hij werkt aan zijn waarde en kijkt naar een actie die bij hem past. |
De zes pijlers van ACT
ACT is gebouwd op zes pijlers:
- Pijler 1 Waarden: ontdekken wat je werkelijk belangrijk vindt in het leven;
- Pijler 2 Acceptatie: het actief uitnodigen van vervelende gedachten, gevoelens en omstandigheden;
- Pijler 3 Defusie: loskomen van je gedachten, zodat deze je minder snel zullen raken;
- Pijler 4 Mindfulness: in contact komenmet het hier-en-nu leven met aandacht zonder oordeel;
- Pijler 5 Zelf als context: een andere, flexibele relatie met jezelf creëren;
- Pijler 6 Waardegerichte actie: dingen ondernemen op basis van je waarden.
De zes pijlers of fases sluiten nauw op elkaar aan en lopen in elkaar over, maar ze reageren ook op elkaar. Het is geen statisch geheel of volgordelijk proces. Het komt bijvoorbeeld vaak voor dat een coachee ‘terugschiet’ in de neiging om controle te hebben over zijn gedachten en gevoelens.
Bron: De bekendste methodieken voor no-nonsense coachen – Zes praktische aanpakken voor effectieve coaching door Anne de Jong en Marielle Rumph.
