In coachtrajecten die niet goed lopen schiet je als coach snel in de ineffectieve reflex van de mama-, macho- of molrol. Als een traject soepel loopt, kost het je als coach geen moeite om de coachende houding aan te nemen, oftewel in de mature-rol te zitten. Je hebt empathie en helpt de coachee met het zelf oplossen. Ook maak je eerlijk en respectvol bespreekbaar wat je ziet of wat je opvalt. Maar in trajecten of gesprekken die niet goed lopen, lukt het vaak niet om ‘mature’ te blijven. Dan schiet je makkelijk, vanuit een reflex, in de mama-, macho- of molrol.
De mama
Een belangrijke valkuil voor coaches is de mama-rol: het idee dat je je coachee moet helpen. Je kent vast het gevoel dat je zo graag waardevol wilt zijn voor je coachee, dat je soms wel heel erg gericht raakt op het geven van inzichten of het zetten van actiestappen. Of dat je een coachee gaat geruststellen en troosten. Maar iemand graag willen helpen maakt je nog geen goede coach. Het is misschien wel het allerbelangrijkste en tegelijkertijd het allermoeilijkste aan coachen om dat idee los te laten.
Janet is een chaotische coachee. Ik dacht steeds als ze zich iets voornam: als dat maar goedkomt. Ik ging haar per app aardig geformuleerde reminders sturen.
De macho
Een tweede valkuil is ‘de macho’. Veel coaches kennen die valkuil. De macho-coach heeft een oordeel over de situatie, over de mensen om de coachee heen en/of over de keuzes die de coachee maakt. De macho gebruikt zinnen als: ‘Dat is toch helemaal niet zo’ of wat minder duidelijk, maar ook macho: ‘Tja, wat ik toch gek vind, is …’
In de macho-rol heb je een oordeel over de coachee en ben je er bewust of onbewust van overtuigd dat je het eigenlijk beter weet dan je coachee. Door je oordeel neemt feitelijk je nieuwsgierigheid en inlevingsvermogen af.
Remko zegt bij elke sessie dat hij te druk is geweest om met zijn huiswerk aan de slag te gaan. Ik raak geïrriteerd en begin hem een beetje een slappeling te vinden. Ik merk dat pas als ik mezelf hoor vragen: ‘Dus je had echt geen tijd? Lijkt me ook een kwestie van prioriteit.’
De mol
De mol is de coach die het opgegeven heeft. De coach die denkt: laat maar zitten. Je laat het gedrag van de coachee lopen – terwijl je het als goede coach juist bespreekbaar moet maken. Soms is het immers nodig om feedback te geven, om iemand te laten zien wat het effect van zijn gedrag is. Of om te bespreken hoe het coachproces verloopt. Als je in de mol-valkuil bent getrapt, weet je dat eigenlijk wel, maar doe je het niet. Het kan ook zijn dat je je te veel aanpast aan wat de coachee wil, of dat je gewoon geen zin hebt in gedoe.
Jop is veel en vaak boos op iedereen in zijn omgeving. Ik heb hem een paar keer respectvol geconfronteerd, tot ik uiteindelijk dacht: laat maar zitten, dit wordt niets. Ik ging ‘stiekem’ gewoon aan andere dingen denken als hij weer ging mopperen.
Hoe is dit ontstaan?
Mogelijk is een van deze reflexen een resultaat van de onrust die je voelt door het gedrag van de coachee. Je doet bijvoorbeeld meer je best (mama), omdat jouw coachee niet veel doet met de coaching of zich kritisch uitlaat over het traject. Het kan ook zo zijn dat jij als mens/coach een sterke mama-, macho- of molreflex hebt. Deze reflex komt in meerdere coachtrajecten en misschien ook privé snel naar voren; hij zit echt in jou en heeft te maken met een van je eigen thema’s.
De mature coach
De mature coach blijft uit de valkuilen. Je laat alle verantwoordelijkheid bij je coachee en neemt het niet over. Je laat hem zelf met oplossingen komen en gaat ze niet voor hem verzinnen. Ook hoort hierbij dat je je niet verantwoordelijk gaat voelen voor de voortgang of het succes van het traject. Daarnaast benoem je wat je ziet, met empathie. Je bespreekt op een respectvolle, gelijkwaardige manier wat er gebeurt, checkt met een respectvolle interventie of de coaching doelgericht genoeg is en ook benoem je wat je opvalt bij de coachee, de patronen die je ziet. Je stelt reflectieve, inzichtgevende vragen; zo komt de coachee zelf tot inzichten en actiestappen, waardoor hij uiteindelijk meer keuzevrijheid en regie gaat ervaren. Hij bereikt zijn coachdoel op een manier die bij hem past.
