Wat maakt dat we het ene gedrag beter hebben ontwikkeld dan het andere? Is dat nu eenmaal ons karakter en moeten we het daarmee doen? Lusanne Hogeweg denkt van niet. Volgens haar hebben we in potentie een groter bereik en kunnen we beide kanten van de medaille inzetten. Het model van de kernkwadranten van Daniël Ofman is bij uitstek geschikt als instrument voor ontwikkeling.
Persoonlijke balans vinden
Het model van de kernkwadranten van Daniël Ofman is bij uitstek geschikt om ons potentieel te realiseren. Hiermee breng je namelijk niet alleen je kwaliteit in kaart, maar ook je valkuil (een teveel van het goede), je allergie (een tegenovergestelde kwaliteit van de valkuil) en je uitdaging (een kwaliteit waarmee je weer in balans komt). Als we doorslaan in bepaald gedrag, bijvoorbeeld in onze kwaliteit daadkracht, raken we uit balans. We hinken als het ware op één been, en schieten in de valkuil van drammerigheid. De uitdaging is dan om een tegenovergestelde kwaliteit, zoals geduld, in stelling te brengen. We komen meer in balans en staan sterker als we de kwaliteit én de uitdaging inzetten en zo de ogenschijnlijke tegenstellingen verenigen. Hoe doen we dat?
In balans komen vergt enerzijds bewustwording van de oorzaak van onze eenzijdigheid.
Anderzijds moeten we ook in actie komen en het andere gedrag in praktijk brengen. Als we oefenen, schroom overwinnen en omgaan met weerstand, kunnen we het ons eigen maken en nieuw evenwicht vinden. Dit is geen statisch gegeven: elke situatie vraagt een passende reactie. Balans is dan een kwestie van het balanceren van meerdere kwaliteiten.
Onderzoeken van gedrag
Wat brengt ons uit balans? Mijn ervaring is dat dit te maken heeft met het goed willen doen. Daaronder ligt onze angst om fouten te maken en onzekerheid over hoe we overkomen. We zijn niet onbevangen onszelf, maar hypergevoelig voor de reacties van anderen. We hopen waardering te krijgen met een bepaalde eigenschap en schieten daarin door.
In die zin is het opnieuw vinden van balans een proces van persoonlijke ontwikkeling. Het gaat er dan niet om dat we moeten veranderen; volgens mij is de essentie juist dat we in zo veel mogelijk situaties onszelf kunnen zijn. Dit vraagt om het doorbreken van belemmerende patronen in ons gedrag. Maar dat doen we niet zomaar even, want deze zijn vaak ingesleten. En dat niet alleen, we voelen ons er ook veilig bij. Hier is een diepere en onbewuste reden voor.
Vastlopen in patronen kan reden zijn om een coach in te schakelen. Om deze zaken bespreekbaar te maken, gebruik ik het model van de kernkwaliteiten. Niet alleen is het voor mensen een prettige en herkenbare ingang, het blijkt ook een bruikbare manier om gewenste verandering in gang te zetten. Met het model kun je in kaart brengen welke onbalans speelt en hoe die in evenwicht kan worden gebracht.
Patronen herkennen
Een voorbeeld. A. heeft een creatief beroep. Ze kijkt niet positief terug op haar loopbaan en haar eigen rol. Als we tijdens de coaching een kwadrant maken op haar kwaliteit flexibel zijn en zich kunnen aanpassen, komt er helderheid. Haar valkuil is te weinig ruimte nemen voor wat ze nodig heeft om creatief te zijn. Als ik vraag wat maakt dat ze in deze valkuil terechtkomt, blijkt dat ze niet lastig wil zijn. Het is haar uitdaging om meer voor zichzelf op te komen door haar behoeftes uit te spreken.
Daarin houdt iets haar tegen. Ze wil collega’s niet voor het hoofd stoten en geen problemen geven. De suggestie om zaken aan te kaarten samen met een mogelijke oplossing, maakt haar zichtbaar opgelucht. Ze vindt het op deze manier makkelijker om in actie te komen. Het transformerende is mede gelegen in het inzicht dat A. onbewust de neiging had te denken in problemen. Ze ziet nu in dat, en hoe, ze een patroon in stand houdt. Dat maakt het mogelijk om het te doorbreken.
De oorzaak van het in stand houden van patronen is veelal een situatie die we ooit niet hebben kunnen accepteren of verwerken. En die ons heeft doen concluderen: dat ging niet goed en dat komt omdat ik het niet goed deed. Dit veroorzaakt angst dat zoiets nog een keer gebeurt en we doen er alles aan om dat te voorkomen. We vluchten onbewust uit ons centrum, weg van het onbehaaglijke gevoel dat we niet voldoen. En dan slaan we door, naar de ene of naar de andere kant.
We vluchten onbewust uit ons centrum, weg van het onbehaaglijke gevoel dat we niet voldoen. En dan slaan we door, naar de ene of naar de andere kant.
Krachtig instrument
Elke keer weer ben ik onder de indruk van de kracht van toepassing van de kernkwaliteiten. Het gaat dan niet om het invullen van de juiste woorden in de vier vakjes, de effectiviteit is juist gelegen in een dynamische toepassing van de verschillende onderdelen. Zo brengt het gesprek een bewustwording op gang. Je kunt hiermee zo diep gaan als jijzelf en de coachee op dat moment aankunnen.
Ik heb ervaren dat je het kernkwadrant ook voor jezelf kunt gebruiken, door te reflecteren op situaties en je reactie erop. Een evenwichtige reactie voelt rustig. Bij te veel van het goede is altijd wel een onrust voelbaar die, bij nader onderzoek, een emotie blijkt te zijn die nog niet is verwerkt. Daarachter zit een negatieve gedachte over jezelf. In het hier-en-nu kun je deze overtuiging zien als een conclusie uit het verleden, die achteraf gezien niet klopt.
Realistisch zelfbeeld
Dit zelfonderzoek vergt moed. Het kan onderliggende pijn raken, waarvoor we juist onbewust weglopen. Dit proces aangaan en de emoties alsnog voelen, kan veel opleveren. We winnen aan zelfvertrouwen als we de negatieve gedachten over onszelf loslaten. We halen aspecten van onszelf naar boven en worden een completer mens. Balans is vooral een kwestie van al je kwaliteiten erkennen en waarderen.
Als het lukt om zowel je kwaliteiten als uitdagingen bewust in te zetten, ervaar je dat je invloed hebt op situaties. Het is spelen met de ogenschijnlijke tegenstellingen en ze tot een nieuw geheel vormen. Dat kan als je je zelfbeeld hebt her-ijkt en beseft dat jouw kwaliteiten iets toevoegen. Als je in jezelf gelooft, heb je de bevestiging van anderen niet nodig. Dan vind je ware kracht en evenwicht.
Het is spelen met de ogenschijnlijke tegenstellingen en ze tot een nieuw geheel vormen.
De magie van het model van de kernkwadranten
Ik vind het model van de kernkwadranten sterk in zijn eenvoud. Ik merk aan mijn cliënten vaak dat ze het ingewikkeld vinden om de juiste woorden in te vullen in de vier vakjes. Dat gebeurt als je het te rationeel benadert.. Dat doe ik liever niet. Ik ben ervan overtuigd dat een effectieve toepassing afhangt van het vermogen dit intuïtief te doen. Voor mij ligt de kern in het inzicht dat je zowel de kwaliteit als de uitdaging in je hebt. Nog belangrijker is het om een laag dieper te kijken naar wat maakt dat je in de valkuil terechtkomt. Want hier zit de magie van het model en ligt de ingang naar transformatie.
Na al die jaren ben ik nog steeds onder de indruk van het effect en zet ik het model met veel overtuiging in. Ik doe dat wanneer ik aanvoel dat iemand de eigen kwaliteiten onvoldoende ziet. Dan luister ik niet alleen, een oude eenzijdigheid van mij, maar dan zet ik ook mijn vermogen in om te verwoorden. Ik geef de ander terug wat ik waarneem. Dat vond ik eerst spannend en heb ik met vallen en opstaan geleerd. Zo draag ik mijn steentje bij aan het geheel!
Door: Lussanne Hogeweg. Dit artikel verscheen eerder in Coachlink Magazine #6
