In dit artikel bespreken we het gedachtegoed en de achtergronden van Voice Dialogue. De theorie en de meest gebruikte begrippen komen aan bod en hoe je in een coachsessie kunt werken met Voice Dialogue.
Wat is Voice Dialogue nu eigenlijk?
Het is erg ingewikkeld om vanuit een theoretische beschrijving een concreet beeld te vormen van wat Voice Dialogue nu eigenlijk is. Voice Dialogue is een manier van werken die je moet ervaren. Vandaar dat we dit artikel beginnen met een concreet voorbeeld.
| Ze staat voor de winkeletalage en prachtige trendy laarzen blijven haar aankijken. Twee stemmen in haar strijden om voorrang.‘Fantastisch, zoiets gun je jezelf toch. Meid, je leeft maar één keer en geld moet rollen. Waarom eigenlijk niet? Ze zullen je geweldig staan en je verdient het om deze laarzen te kopen. Pluk de dag zolang het kan.’‘Hoe haal je het in je hoofd! Dat geld heb je helemaal niet op dit moment. Je hebt al zo veel laarzen. Je kunt beter eens gaan sparen voor onvoorziene uitgaven. Dit is pure verspilling!’Sophie kijkt, twijfelt en loopt door. Geen nieuwe laarzen voor haar. |
Waarschijnlijk herken je wel het fenomeen van deze innerlijke dialoog. Verschillende kanten trekken aan je en jij moet uiteindelijk zelf beslissen welke kant in jou het meest te vertellen heeft.
Verschillende ikken
Voice Dialogue gaat uit van het gegeven dat ieder mens verschillende ikken in zichzelf herbergt, ook wel subpersonen genoemd. Al deze ikken hebben een eigen manier waarop ze naar de wereld kijken. Ze hebben eigen teksten, gevoelens, overtuigingen, levensmotto’s, en vertegenwoordigen daarmee verschillende kanten van ons. Sommige van deze ikken zijn meer dominant dan andere. Waar we denken dat we een volkomen bewuste beslissing hebben genomen (niet kopen, die laarzen), heeft een van onze ikken (de verstandige) op een onbewust niveau ons wellicht de regie razendsnel uit handen genomen.
De wijze om op deze manier naar psychologische processen in ons binnenste te kijken, is ontwikkeld en uitgewerkt door het Californische psychologenechtpaar Hal en Sidra Stone. In de jaren zestig hebben ze dit concept vertaald in een energetische en diepgaande wijze van begeleiden van mensen. Deze werkwijze stelt mensen in staat om te reflecteren op zichzelf vanuit mildheid en acceptatie.
Als coach ga je in deze werkmethode letterlijk in gesprek met de diverse subpersonen, geeft ze een eigen plek in de ruimte en spreekt ze aan alsof het werkelijk bestaande mensen zijn. Het gevolg is vaak verbazingwekkend. Niet alleen in hun taalgebruik, maar ook non-verbaal en in het stemgebruik vertellen deze ikken, die we vanaf nu veelal subpersonen zullen noemen, letterlijk hun eigen verhaal.
Watt is het doel van Voice Dialogue?
Doel van Voice Dialogue is om meer zicht te krijgen op onze innerlijke processen. De afzonderlijke subpersonen kunnen ons vaak haarfijn vertellen wat hun doel en functies zijn en waarom ze wel of niet hun stem laten horen. Dit inzicht geeft meer mogelijkheden om ons niet enkel te laten sturen door sterk ontwikkelde subpersonen (TA: script), maar om zelf opnieuw en bewust de regie te nemen over de keuzes en beslissingen in ons leven (TA: autonomie). Net als in TA is het werken met subpersonen passend bij coachees die de balans zoeken en meer regisseur willen zijn over hun eigen zijn, denken en doen.
Vaak hebben we zelf niet in de gaten dat we geleid worden door onze innerlijke stemmen. We hebben ons volledig geïdentificeerd met onze dominante ikken, de primaire subpersonen, en presenteren ons ook zo naar de buitenwereld.
Laten we de twee stemmen in het bovenstaande verhaal eens onder de loep nemen. Sophie uit het voorbeeld besluit in een fractie van een seconde door te lopen en haar verantwoordelijke subpersoon, die een verstandige keuze maakt, de regie over deze beslissing te geven. Ze koopt de laarzen niet en negeert de kant die haar juist aanmoedigt dit wel te doen.
We zouden ons kunnen voorstellen dat Sophie zichzelf bestempelt als iemand die haar beslissingen goed doordenkt en niet snel impulsief geld uitgeeft. Ze heeft in haar leven geleerd dat verantwoordelijk zijn verstandig is. De kant die haar stimuleert zichzelf onbezorgd te verwennen, is ze geneigd te negeren. Waarschijnlijk zal zij ons vertellen dat zij heel verantwoordelijk is, terwijl we in Voice Dialogue-termen eerder zeggen dat ze een sterk ontwikkelde verantwoordelijke subpersoon heeft.
Nu is het in dit geval misschien ook een juiste keuze geweest om de laarzen niet te kopen. Maar wellicht loopt Sophie vaker vast in situaties waarin ze het moeilijk vindt om zichzelf toe te staan om simpelweg te genieten. Dan wordt het interessant om de beide kanten nader te onderzoeken en ze een stem te geven.
Primaire en verstoten subpersonen
We hebben dus een grote verscheidenheid aan subpersonen ontwikkeld die dikwijls polariteiten vertegenwoordigen. De dominante delen in onszelf noemen we primaire subpersonen. Het is niet voor niets dat we in ons leven deze subpersonen een toonaangevende rol hebben gegeven. Al vroeg in ons leven hebben we de ervaring opgedaan dat bepaald gedrag ons veel voordeel oplevert. Vanuit de Transactionele Analyse kun je zeggen dat we vanuit ons levensscript bepaald gedrag ontwikkeld hebben dat ons erkenning, ofwel strooks, oplevert die we nodig hebben om te overleven. Hier worden de primaire subpersonen (vanuit ons script) geboren. Ze zien het als hun taak om ons weg te houden van pijn en kwetsbaarheid. Alles zetten ze in het werk om ons zonder al te veel kleerscheuren door het leven te loodsen en voor ons die erkenning te regelen waar we aan gewend zijn geraakt. Veelvoorkomende primaire subpersonen zijn:
- de perfectionist
- de sterke man of vrouw
- de clown
- de controleur
- de innerlijke criticus
- de pleaser
- de pusher
Zij zijn het die ons in spannende situaties adviseren, richting geven en sturen. De perfectionist bijvoorbeeld helpt ons om niet veroordeeld te worden op gemaakte fouten, de clown zorgt voor het goed houden van de sfeer, de pusher stimuleert ons om carrière te maken en de pleaser waakt ervoor dat we zo min mogelijk conflicten krijgen.
Het lijkt logisch dat we bij de ontwikkeling en vorming van onze identiteit de kanten die ons pijn kunnen opleveren, zo klein mogelijk houden. We stoppen ze weg en luisteren niet naar ze. Deze delen staan vaak recht tegenover onze ontwikkelde kanten en die noemen we in Voice Dialogue dan ook de verstoten subpersonen. Voorbeelden van verstoten subpersonen zijn:
- de kwetsbare
- de levensgenieter
- de avonturier
- de egoïst
- de rebel
- het slachtoffer
- de gevoelige
Je herkent vaak de verstoten subpersonen in jezelf doordat je die kanten in an-dere mensen verafschuwt of veroordeelt. Iemand die zich volledig met de helper heeft geïdentificeerd, moet er vaak niet aan denken dat er ook een egoïst in hem zou kunnen schuilen. Maar ook kan het zijn dat je deze verstoten kant in jezelf bij anderen juist bewondert. De flinkerd verzucht dat hij ook weleens tegen iemand aan zou willen leunen en even niet meer alles zelf zou willen doen.
Bewuste Ego
Als er een systeem in ons schuilt dat ons weghoudt van de nare kanten in het leven en ons structuur en veiligheid biedt, kun je je afvragen waarom het überhaupt nodig zou zijn om dit systeem te gaan veranderen. Het biedt immers evenwicht. Maar daar waar het in onze geschiedenis veel voordelen bracht en een natuurlijk evenwicht, komen we er in ons dagelijks leven achter dat het systeem ons soms beperkt en belemmert.
Zoals uit de hierna beschreven sessie duidelijk wordt, ervaart Sophie dat de primaire subpersoon van verstandig zijn haar er vaker van weerhoudt om goed voor zichzelf te zorgen en/of te gaan voor het grote genieten. Het gaat veel verder dan het niet durven kopen van een paar laarzen. Het niet luisteren naar de verstandige kant levert zo veel weerstand en schuldgevoel op dat ze niet meer kán luisteren naar haar levensgenieter. Zij zou weleens alleen aan zichzelf willen denken, maar dat lukt haar niet. De verstandige ik heeft haar de regie en keuzevrijheid uit handen genomen en de balans tussen beide kanten is zoek.
Bij een toenemend bewustzijn van de functie van de diverse subpersonen is het mogelijk om meer regie te nemen en een neutralere keuze te maken (TA: een autonome keuze). De subpersonen zijn als het ware te managen. Vanuit een neutrale middenpositie, die we het Bewuste Ego noemen, kunnen we kijken naar en reflecteren op onze diverse subpersonen. Groeiend bewustzijn is uiteraard een proces en niet echt uit te drukken in een persoon die je kunt aanspreken. Voor het gemak doen we dit wel als we werken met Voice Dialogue.
We benaderen dit Bewuste Ego als een persoon ‘met alles erop en eraan’. Het Bewuste Ego krijgt een vaste plek, een stoel in de ruimte. Op deze zogenoemde middenpositie verkennen we de vraag waaraan de coachee wil werken en maken we het contract om met deze vraag daadwerkelijk aan de slag te gaan. Als we in gesprek gaan met primaire of verstoten subpersonen, geven we die een andere plaats in de ruimte. Na elk gesprekje met een subpersoon keert de coachee terug naar de middenpositie om vanaf die positie met afstand te kunnen kijken naar de verschillende subpersonen. Als de coach met een subpersoon praat, wordt er over de coachee in de derde persoon gesproken. Dit maakt het helder dat we niet met de coachee, maar met een subpersoon in gesprek zijn.
| Sophie zit tegenover me in een coachsessie. Zij vertelt dat ze last heeft van haar grote verantwoordelijkheidsgevoel en nogal streng is voor zichzelf. Ik vraag haar of ik een gesprekje mag aanknopen met deze verantwoordelijke kant. Ze plaatst een stoel in de ruimte, dicht bij de stoel waarin ze begon. ‘Die staat heel erg dicht bij me’, verklaart ze. Vanuit haar neutrale middenpositie kijkt ze naar haar verantwoordelijke ik. Vervolgens gaat ze in de verantwoordelijke stoel zitten, neemt de tijd om ook fysiek in de energie van deze subpersoon te komen en het gesprekje kan beginnen. Ik start met het verwelkomen van deze subpersoon en spreek de verantwoordelijke rechtstreeks aan: ‘Wat fijn dat ik even met jou mag praten.’ |
Resoneren en induceren
Het is belangrijk dat je coachee zich volledig kan identificeren met de verschillende subpersonen. Dit is geen mentaal proces, maar een uitnodiging om volledig in de energie van die subpersoon te gaan. Om als coach in gesprek te gaan met de verschillende subpersonen, zijn twee vaardigheden van belang. Je helpt door mee te bewegen in die energie of deze zelfs nog wat te versterken. De techniek van het meebewegen noemen we resoneren. De energie versterken of aanwakkeren noemen we induceren. Letterlijk betekent het dat je de energie die naar voren komt in lichaamstaal, taalgebruik en snelheid van spreken overneemt. Werken met Voice Dialogue vraagt van jou als coach een grote mate van afstemming.
Jouw verstilde, peinzende ik kan geen gesprek voeren met een drukke, analytische coachee. Een agressieve, boze ik kan er niet zijn als er een vredelievende, empathische gesprekspartner tegenover hem zit. Als je echter afstemt op de energie van de subpersoon en deze energie in jezelf aanspreekt en spiegelt, dan kan de ik zich voldoende veilig en begrepen voelen om zich in zijn volle glorie te manifesteren.
De gesprekjes die je voert met een primaire of verstoten subpersoon hebben als voornaamste doel hem beter te leren kennen. Je hoeft geen uitvoerige of beschouwende analyses met ze te doen. Of zoals een van mijn docenten* het zo mooi uitlegde: ‘Voer een gesprekje alsof je met iemand aan de keukentafel zit.’
Nu even terug naar het voorbeeld:
| Ik heb Sophie laten kijken naar haar verantwoordelijke subpersoon en haar in gedachten gevraagd zichzelf even los te maken van deze kant. Ze heeft ter ondersteuning van het afstand nemen de stoel van de verantwoordelijke verder weg gezet van de middenstoel. Nadat we hebben gesproken over de polariteit van deze verantwoordelijke kant heeft Sophie een plekje gemaakt voor haar kant die wil genieten van wat het leven haar te bieden heeft. Even later kijkt deze levensgenieter van Sophie me glimlachend aan en vertelt me hoe heerlijk het is om even alleen aan zichzelf te denken. Haar favoriete plek is liggend in een hangmat met een onbeduidende thriller en een verkoelend drankje bij de hand. We hangen samen ontspannen onderuitgezakt in de stoel en praten over de lekkerste prosecco van dit moment. Als ik haar vraag wat er zou gebeuren als zij er vaker zou mogen zijn in het leven van Sophie, legt de genieter me uit dat deze dame dan veel meer ontspannen zou zijn en beter voor zichzelf zou zorgen. |
Figuur 2 De genieter
Integreren van de delen
Om de primaire en verstoten kanten beide te kunnen integreren in het dagelijks leven is het van belang om alle verschillende kanten in mildheid en acceptatie te verwelkomen en te omarmen. We moeten onszelf dan eerst kunnen losmaken en vanaf een afstandje kijken naar de verschillende ikken. Immers, we zijn ze niet, maar we hebben ze. Pas daarna kunnen we ze vanuit een toenemend bewustzijn inzetten en nemen ze niet automatisch de regie over. Dit losmaken doen we door iemand na elk gesprekje met een subpersoon weer terug te brengen in de middenpositie en bewust, in gedachten of soms letterlijk in de ruimte, afstand te laten nemen. Dit losmaken noemen we dis-identificeren.
| Ik heb gesproken met zowel de strenge en verantwoordelijke kant als met de genieter in Sophie. Vanuit de middenpositie heeft zij ze van een afstand bekeken. Ze vindt het vooral lastig om liefdevol naar haar verantwoordelijke kant te kijken. ‘Die kant heeft al jaren het leven enorm ingewikkeld gemaakt.’ Als ik teruggeef dat die verantwoordelijke kant dan wel heel veel om haar moet geven om zo hard voor haar te werken, verandert er iets in haar gezicht. Deze kant heeft haar ook veel goeds gebracht, realiseert ze zich hardop. Echter, we kunnen samen concluderen dat het wel een tandje minder mag. Ik vraag haar om beide kanten in gedachten te omarmen en ze allebei welkom te heten in haar leven. Dit noemen we integreren. Dit raakt haar. Ze wil direct een verantwoord plan opstellen om genietmomenten in haar agenda te plannen. Ik adviseer haar om niet direct in de actie te gaan, maar deze sessie nog even te laten bezinken. ‘Oeps,’ Sophie schiet in de lach, ‘best hardnekkig hè, die verantwoordelijke? Misschien moet ik eerst maar even de stad in. Laarzen kopen?!’ |
We zien vaak in een Voice Dialogue-sessie dat de coachees boze reacties hebben naar een primaire subpersoon. Ze benadrukken dat deze subpersoon ze in de weg zit en dat ze hem het liefst helemaal kwijt willen. Een in onze ogen belangrijk uitgangspunt van Voice Dialogue is de waardering van alle subpersonen. Je hebt ze als mens in je levensscript in het leven geroepen ter ondersteuning en bescherming van jezelf. Deze subpersonen hebben zich opgeworpen als je persoonlijke bodyguards. Ze hebben je gemaakt tot wie je bent. Het is een onmogelijke opdracht en bovendien onwenselijk om ze volledig uit te bannen. Balans bij de coachee komt alleen tot stand door de polariteit, de verstoten kant, meer te verwelkomen en toe te voegen aan de primaire kant, die er al is. Evenwicht en vergroten van de regie ontstaat door integratie van de polariteiten.
Verder is het belangrijk om een Voice Dialogue-sessie niet af te ronden met een uitvoerige analyse of met het maken van een plan van aanpak. Als je dit wel gaat doen met je coachee, breng je hem direct weer terug in de cognitie, het denken, en is de energetische beleving weg. De aanmoediging om wat er gebeurd is even te laten sudderen, volstaat. Wat je wel kunt doen als coach is wat er is gebeurd in de sessie nog even in essentie samen te vatten. Dit noemen we de fase van gewaar zijn. De coachee luistert als toehoorder naar de chronologische weergave van de sessie. Het gewaar zijn kan iets toevoegen als er veel gebeurd is en de coachee de samenhang niet meer precies voor de geest kan halen.
Bron: Coachen met lef – Waar Transactionele Analyse en Voice Dialogue elkaar versterken door Anita Bakker en Jacqui Halmans
