In dit artikel geeft Jan Remmerswaal waardevolle inzichten voor coaches die willen leren hoe ze een sfeer van veiligheid vertrouwen kunnen opbouwen en onderhouden in hun sessies.
Veiligheid en vertrouwen bij coaching
Een klimaat van veiligheid en vertrouwen is erg belangrijk bij coaching. Alleen in een veilig klimaat durven cliënten te spreken over hun ervaringen en hun gevoelens. In het algemeen hebben mensen de neiging om bij onzekerheid of angst onpersoonlijk te zijn. Dit geldt nog sterker voor coaching. Het is belangrijk dat je cliënt voelt dat hij zijn gedachten en gevoelens veilig kan uiten en dat hij zijn afweergedrag los kan laten. Daarom is het een van de eerste taken van jou als coach om meteen al in de eerste sessie een sfeer van vertrouwen te scheppen. Dit vormt de basis voor al wat verder besproken gaat worden.
Vertrouwen als ontwikkelingsthema
De bekende psycholoog Erikson (1950) heeft de ontwikkeling van kind tot volwassene beschreven als een reeks van acht ‘crises’ die het kind moet zien te overwinnen. De eerste crisis waarmee het kind geconfronteerd wordt, is volgens hem het ontwikkelingsthema ‘vertrouwen versus wantrouwen’. Aanvankelijk is het kind voor voeding, streling, koestering helemaal afhankelijk. Volgens Erikson wordt hier de basis gelegd voor een met plezier, ontspannen en vertrouwd ontvangen of juist een verwerpen van wat aangeboden wordt.
Na het krijgen volgt het nemen: het kind leert te grijpen en actief waar te nemen. Nemen en geven leert het kind in het contact met de opvoeders. Als het goed gaat, leert het kind hier al de basis van de wederkerigheid in menselijke relaties. Als het misgaat, bijvoorbeeld bij affectieve verwaarlozing of onveilige hechting, zien we nogal eens dat het kind zich later in relaties claimend, leegzuigend gaat gedragen.
Liefdevolle, soepel verlopende zorg leidt tot vertrouwen; willekeur en verwaarlozing tot fundamenteel wantrouwen, aldus Erikson. De eerste ontwikkelingstaak van het zeer jonge kind is dus het ontwikkelen van vertrouwen. Erikson spreekt van basic trust: een fundamenteel vertrouwen als basis waarop de verdere ontwikkeling gebaseerd is. Het kind krijgt zo een eerste basis voor een gevoel van identiteit, samen met een besef van ‘in orde’ (‘oké’) zijn.
Betrouwbaarheid en vertrouwen
Alleen in een veilig klimaat durft je cliënt stil te staan bij de diepere aspecten van datgene waar hij mee zit, zoals bij de achtergronden van zijn vragen en bij zijn schaduwkanten, en durft hij te oefenen met nieuw gedrag. Een belangrijke leerervaring is pas mogelijk wanneer er een hoge mate van vertrouwen is.
Egan (1976) wijst erop dat vertrouwen op meerdere manieren omschreven kan worden.
- Vertrouwelijkheid. De zekerheid dat de coach niet met buitenstaanders (bijvoorbeeld de werkgever) zal praten over wat er tijdens de coaching besproken is.
Betrouwbaarheid. De verwachting dat je kunt bouwen op wat de coach zegt. - Empathie (inlevingsvermogen). De verwachting dat de coach moeite zal doen om de cliënt te begrijpen en daar tot op zekere hoogte ook in zal slagen. Vertrouwen is alleen mogelijk wanneer de coach de cliënt accepteert en steunt.
- Zorgvuldigheid in het omgaan met macht. De verwachting dat de coach zijn macht tegenover zijn cliënt niet zal misbruiken. Wanneer de cliënt zich toevertrouwt aan een ander, verwacht hij dat deze zorgvuldig met hem omgaat.
| Zich begrepen voelen Vooral wanneer empathie een belangrijk aspect van een relatie is, wordt er vertrouwen opgebouwd. Je merkt dat de ander moeite doet om jou te begrijpen en je voelt je door de ander begrepen. Je begrepen voelen hangt vaak samen met: – signalen opmerken bij de ander die erop wijzen dat hij je begrepen heeft; – merken dat een ander aanvoelt wat iets gevoelsmatig voor je betekent; – merken dat iemand je accepteert zoals je bent; – merken dat je op hetzelfde gevoelsniveau zit als de ander; – een gevoel van tevredenheid; een gevoel van aansluiting bij elkaar; – een gevoel van opluchting; een veilig gevoel in de relatie (Egan, 1976). |
Wanneer een cliënt aan coaching begint, verwacht hij meestal een veilig klimaat met vertrouwen en empathie, ook al zal hij het niet met zo veel woorden zeggen. Zo’n klimaat van vertrouwen is er niet zomaar, dat wordt bevorderd door een kwetsbare opstelling van jou als coach. Het is een proces van geven en nemen.
Wie veel vertrouwen geeft, laat tegelijkertijd merken dat hij betrouwbaar is. Je bouwt betrouwbaarheid op door:
- vertrouwelijk om te gaan met wat je hoort;
- afspraken na te komen;
- echtheid en openheid te laten zien;
- respect te tonen met warmte, interesse en bereidheid tot samenwerking;
- je realistisch en positief uit te laten over wat tijdens coaching te leren valt;
- actief te oefenen in inlevingsvermogen en proberen je cliënt te begrijpen;
- eventuele macht zorgvuldig te gebruiken;
- open te staan voor beïnvloeding door je cliënt;
- gedrag met een dubbele agenda achterwege te laten.
Bij coaches die op deze wijze betrouwbaarheid laten zien, zullen cliënten zich meer op hun gemak voelen, eerder bereid zijn om persoonlijke zaken toe te vertrouwen en open te zijn over hun motieven.
Bron: dit artikel is een bewerking van hoofdstuk 6 uit Rijker Coachen van Jan Remmerswaal.
