Het enige wat tot echte verandering leidt, is verandering van perspectief. Dat bereik je door meervoudige waarneming. De kunst van veranderen is om vanuit een ander perspectief naar de werkelijkheid te gaan kijken, het denken te veranderen en daardoor anders te voelen. Het is de verandering van standpunt die het verschil maakt. Dit is een basaal inzicht voor iedere veranderaar.
Ieder individu is een heelal op zichzelf. Alle mensen op deze aarde vormen tezamen een complex individu. Dus ieder ander mens vertegenwoordigt een deel van mijzelf. Mijn eigen wereld leer ik beter kennen door me in de werkelijkheid van ieder ander te verplaatsen. Wie dat doet, merkt dat hij zichzelf nog maar weinig kent. Dat is een intrigerende gedachte en realiteit.
Meervoudige waarneming bron creativiteit
Als ik op jouw stoel ga zitten, dan krijg ik een andere invalshoek op de werkelijkheid – inclusief mijzelf – dan vanuit mijn eigen stoel. Als ik de inzichten van jou en mij bij elkaar breng, ontstaat er een nieuwe kijk en ontstaan er meer mogelijkheden. Als daar een derde stoel bij komt, ontstaat er weer een andere werkelijkheid. Dat is het effect van meervoudige waarneming. Meervoudige waarneming is een bron van creativiteit. Ze leidt tot begrip en geeft grote ruimte en flexibiliteit.
Een kenmerk van veel vastgelopen mensen is dat ze alleen nog vanuit hun eigen werkelijkheid denken en waarnemen. Er is geen ruimte voor een ander perspectief. Dat is een te respecteren werkelijkheid op dat moment, want het is de enige manier waarop iemand zich staande kan houden.
Enkelvoudige waarneming verkrampt
Het zijn onzekerheid en angst die ons verkrampen tot alleen onze eigen kijk en waarheid. Klanten komen omdat ze vastgelopen zijn. Ze zijn verkrampt in patronen van denken en voelen, hun motoriek, hun werk, hun leven. Doorgaans onbewust. Ze lijden aan ‘enkelvoudige waarneming’. Dat wil zeggen dat ze alleen vanuit hun stagnerende werkelijkheid met zichzelf en de wereld omgaan.
Een coach heeft als taak om een klant te helpen ontspannen en hem te leren waarnemen op een manier die ruimte schept. Dat kan door (on)zekerheid en angst te onderzoeken en iemand met andere zekerheden te leren leven.
Samenhang
Als coach heb je bij voorbaat een meervoudige kijk op de werkelijkheid nodig. Behalve vanuit je eigen perspectief kijk je vanuit de ogen van de klant, vanuit de werkgever van de klant, vanuit collega’s, partner of kinderen. Een coach verplaatst zich voortdurend in al die werelden en ervaart de onderlinge samenhang, de verschillen, de botsing.
Vanuit de waarneming van de klant, en van de werkelijkheid rondom haar heen, maak je overzicht over het geheel. Je ervaart waar precies fricties en stagnaties zitten in het systeem dat je doorgrondt. Dat doe je terwijl een klant haar verhaal vertelt. Je gaat mee in al de werelden die je worden getoond. Waar de wereld vaag is, maak jij die helder. Waar de toon vals klinkt, luister je scherp naar de aard van de valsheid. Waar de stem in de keel stokt, stok je mee. Tegelijkertijd houd je contact met je eigen standpunt.
Meervoudige waarneming is openbaring
Het fenomeen van de meervoudige waarneming gebruik ik zelf en ik leer het de klant, afgestemd op zijn of haar situatie. Het kan een openbaring zijn om te ervaren: hé, voor mijn collega ziet de wereld er anders uit dan voor mij.
Geef de manager die je coacht eens als huiswerk: ‘Ga de komende week aandacht besteden aan alle mensen aan wie je leidinggeeft. Ga voor elk van hen na hoe zij naar hun werk komen, hun functie uitoefenen en hoe zij naar jou kijken. Niet hoe jij denkt dat ze naar jou kijken, dat is wat een leidinggevende gewoonlijk doet. Kruip in hun huid: ga ’s morgens zoals hem of haar naar het werk, doe dat werk en ervaar van daaruit je bedrijf of je organisatie.’ Dit vereist van deze manager echte interesse en bereidheid tot verplaatsen. Ik ken managers die daarna anders met hun mensen zijn gaan werken.
Nog ingrijpender kan het zijn wanneer een klant leert om op een afstand naar zichzelf te kijken als in een spiegel. Dat wordt ‘dissociëren’ genoemd. Zo verandert het perspectief dat iemand op zichzelf heeft.
