Coachen en psychologische behandelingen zijn niet hetzelfde. Er ligt een groot grijs gebied tussen het werkgebied van de coach en dat van de psycholoog. Echter, coaches en psychologen begeven zich wel degelijk op eenzelfde soort gebied. Beide richten ze zich op het functioneren en de ontwikkeling van dat functioneren van de persoon die begeleid wordt.
Yedreshteyn (2008) omschrijft de overeenkomst als volgt:
‘Executive coaching and psychotherapy are based on an ongoing, confidential, one-on-one relationship between a professional and a client. The coach or psychotherapist performs a variety of interventions using behavioral, cognitive and analytical techniques of alter perspectives, help the client gain new skills, explore blind spots, shortcomings and biases’ (p. 23).
Een verschil dat wel gemaakt wordt, is de ernst van de problematiek. Zoals De Jong (2007) aangeeft, is coachen een activiteit waarbij de nadruk ligt op het vergroten van de persoonlijke effectiviteit in het werk of de kwaliteit van de loopbaanontwikkeling. Psychotherapie richt zich op ernstige problematiek die het functioneren belemmert. Daarbij onderscheidt hij enerzijds curatieve begeleiding als begeleidingsvorm voor zwaardere psychische problematiek en anderzijds preventieve begeleiding voor minder ernstige problematiek. Dit maakt duidelijk waar het onderscheid ligt. Maar De Jong geeft ook aan dat ‘individuele interventiemethoden als counseling en coaching een belangrijke plaats innemen binnen de arbeids- en gezondheidspsychologie’ (p. 149).
Counseling en coaching dicht bij elkaar
Hiermee zegt hij overigens niet dat coaching een vorm van psychologische behandeling of psychotherapie is. Counseling en coaching liggen dicht bij elkaar. Coaching is veelal gericht op arbeidssituaties en -vraagstukken, waar counseling meer gericht is op interne, persoonlijke processen en heeft hiermee een iets meer therapeutisch karakter. Hoewel zowel coaching als counseling ‘niet-klinisch’ van karakter zijn, worden ze in de literatuur vaak als een groep behandelmethoden genoemd.
Hier moet overigens nog genoemd worden dat er onderscheid gemaakt wordt tussen psychotherapie, een behandelvorm die wordt uitgevoerd door psychotherapeuten die hiervoor postacademisch (specialistisch) geschoold zijn, en andere vormen van psychologische behandelingen in de generalistische basis-ggz, uitgevoerd door psychologen. In de literatuur wordt veelal van psychotherapie gesproken.
Een ander onderscheid tussen coaching en psychotherapie zit hem in de duur van de begeleiding. Bij coachen is vaak sprake van een kortere begeleiding dan bij psychotherapie (Hart, Blattner & Leipsic, 2001). In de volgende wordt duidelijk hoe coaching, counseling en psychotherapie zich tot elkaar verhouden.
minder ernstig) (naar De Jong, 2007)
Interventies en effectiviteit
Uit onderzoek blijkt dat zowel psychotherapie (Wampold, 2001; Stiles et al., 2008) als coaching (De Haan, Culpin & Curd, 2011; De Haan et al., 2012) succesvolle interventies zijn – met de aantekening dat de effectiviteit van psychotherapie wel veel langer en vaker is onderzocht dan de effectiviteit van coaching.
Toch blijkt uit de nu beschikbare literatuur dat ook coaching zeer effectief kan zijn. Andrew Christensen en Neil Jacobson (1994) schreven in het vakblad Psychological Science een overzichtsartikel over de verschillen in effecten van professionele begeleiding tussen paraprofessional therapists en professional therapists. Met deze laatste groep doelden zij op hoogopgeleide therapeuten als maatschappelijk werkers, psychologen en psychiaters (in de onderzoeken veelal met enige ervaring – ongeveer vijf jaar). Onder de eerste groep, de paraprofessionals, scharen zij wat zij noemen niet-post-hbo of klinisch opgeleide therapeuten als counselors, coaches en mentoren. Zij vonden het volgende: ‘Research suggests that paraprofessional therapists usually produce effects that are greater than effect for control conditions and comparable to those for professional therapist treatment’ (p. 8).
Na enkele kanttekeningen concluderen zij uiteindelijk: ‘Despite these caveats, up to now the evidence strongly suggests that under many if not most conditions, paraprofessionals or professionals with limited experience perform as well as or better than professionally trained psychotherapists’ (p. 10). Als coaches hoeven wij dus qua effect van onze begeleiding niet onder te doen voor onze naaste collega’s, zo blijkt. Dat wat wij en wat zij doen op het continuüm van sociaal-emotionele zorg is allebei waardevol.
Wat is beste voor cliënt
Christensen en Jacobson stellen daarnaast de vraag wanneer een cliënt nu precies de meeste baat heeft bij een psycholoog of psychiater en wanneer meer bij een coach of counselor. Terecht koppelen zij deze vraag aan een financiële discussie over de hoge kosten van de inzet van hoogopgeleide therapeuten. Ook noemen zij iets wat ikzelf uit eigen ervaring kan bevestigen. Namelijk het feit dat voor de opleiding van coaches en counselors de rol van hoogopgeleide therapeuten vaak essentieel is. Als je je inzicht in de werking van diverse psychologische verschijnselen verhoogt, kun je op dit continuüm mogelijk nog meer van waarde zijn voor de mensen die je begeleidt.
Voor meer informatie over de effectiviteit van coaching is het interessant om het grootschalige onderzoek van Ashridge Business School, Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit van Sydney te volgen via de website www.ashridge.org.uk/centreforcoaching.
Waar op de lijn?
De effectiviteit van coaching en de waarde ervan voor heel veel mensen staat eigenlijk allang niet meer ter discussie. Belangrijk is in ieder geval de conclusie dat coachen en psychotherapie zich beide op eenzelfde lijn bevinden. De belangrijkste overeenkomst is dat beide zich richten op het bevorderen van het functioneren en het welbevinden. Bij coaching is dit meestal binnen de werksituatie, maar het wordt steeds vaker ook toegepast in andere domeinen van het leven.
Coachen richt zich meer en meer op vrije tijd, relaties, emotioneel evenwicht, evenwichtige levensstijlen, enzovoort. Binnen al deze domeinen is het van belang je als coach bewust te zijn van psychologische aspecten, processen en patronen om valkuilen te vermijden en het proces te versterken.
Neem een coachingstraject in gedachten dat je onlangs hebt afgerond. Waar op de lijn tussen ernstig (curatief) en minder ernstig (preventief) heeft het proces zich afgespeeld? Bedenk voor jezelf in hoeverre je tijdens het traject heen en weer bent geschoven over deze lijn.
