Misschien zoek je balans in je werk, maar wil je niet direct je hele leven omgooien. Of ben je privé al veel bezig met betekenis, maar kun je dat nog niet naar je werk brengen. Wat jouw situatie ook is, De Corporate Yogi brengt je verder. Gebruik de eeuwenoude wijsheden uit de yoga en verhoog met concrete acties (zonder matje) je eigen werkgeluk.
Judith Manshanden bespreekt in haar boek de yama’s en de niyama’s. In dit artikel gaat het over een van de vijf niyama’s. De niyama’s zijn vijf leefregels voor het verwerven van gezonde gewoonten en innerlijke kwaliteiten. Deze regels zijn: zuiverheid, tevredenheid, bevlogenheid en zelfdiscipline, zelfreflectie en overgave.
Niyama 4: Svadhyaya – zelfreflectie
Waarom doe je wat je doet? Wat zijn de gevolgen van jouw acties? Leid je het leven dat past bij wie jij graag wilt zijn? Bij de niyama Svadhyaya draait het om het ontwikkelen van zelfreflectie. Daarbij staat zelfbewustzijn centraal, en dan vooral het leren kennen van je ego. Je weet inmiddels: het ego bestaat uit allerlei verhalen die je over jezelf vertelt. Het Zelf is wat er overblijft als je al die verhalen loslaat.
Op het werk, waar het vaak draait om status en succes, is de kans groot dat je ego opspeelt. Je vindt dat je beter moet zijn dan je collega, je wilt erkenning voor je werk of je wilt de grappigste van je afdeling zijn. Wanneer je de tijd neemt om het ego te bestuderen, wordt echter steeds duidelijker welke trucjes het met je uithaalt. Je leert steeds beter door je eigen verhalen heen te prikken en er afstand van te nemen. Zo kom je door zelfreflectie steeds een stapje dichter bij je Zelf.
Wat is zelfreflectie?
De term Svadhyaya betekent letterlijk jezelf lezen. Wanneer je reflecteert op jezelf, neem je even de tijd om te kijken naar je eigen ervaringen en gedrag om daarvan te kunnen leren. Je houdt jezelf een spiegel voor en staat stil bij hoe je je gedraagt, welke keuzes je maakt, welke vaardigheden je inzet en hoe dat voelt. Wanneer je regelmatig aan zelfreflectie doet, leer je je eigen patronen, waarden en overtuigingen kennen.
Misschien denk je bij zelfreflectie in de eerste instantie aan terugkijken op een gebeurtenis die al voorbij is. Hoe verliep de situatie, wat deed ik en wat kan ik ervan leren? Je neemt even de tijd om zo objectief mogelijk terug te kijken op wat er gebeurd is. Zo kun je onderzoeken hoe je het de volgende keer beter kunt doen.
Je kunt echter ook reflecteren op iets dat in de toekomst gaat spelen. Je kent dit vast wel: je weet dat je een lastig gesprek moet voeren of een spannende presentatie moet doen, dus je oefent als het ware de situatie in je hoofd. Je maakt je een voorstelling van hoe je denkt dat de gebeurtenis zal verlopen en kijkt naar jouw rol daarin.
Tevens is het mogelijk om te reflecteren op een situatie terwijl deze zich afspeelt, dus op het moment zelf. Dit vraagt enige vaardigheid, want je stijgt als het ware even boven de situatie uit. Vanuit een ander perspectief kijk je naar de situatie en naar je eigen rol. Op die manier creëer je de kans om een lastige situatie bij te sturen.
| Oefening: Hoe zit het met jouw zelfreflectie? Beantwoord de volgende vragen: Ik neem regelmatig de tijd om na te denken over mijn eigen gedrag. Wanneer er zich een vervelende situatie heeft voorgedaan, denk ik na over wat ik anders had kunnen doen Ik realiseer me: waar twee vechten, hebben twee schuld. Ik probeer altijd te groeien door mezelf te verbeteren. Ik weet waar mijn valkuilen zitten en probeer hierop te letten. Ik bereid me voor op moeilijke gesprekken. Ik ben me bewust van hoe ik overkom op anderen. |
Hoe ontwikkel je zelfreflectie?
Voor sommige mensen is zelfreflectie iets heel natuurlijks. Ze reflecteren als vanzelf op alles wat ze doen en proberen daaruit te leren. Voor anderen is het echt iets om te oefenen. Door regelmatig even tijd met jezelf door te brengen – bijvoorbeeld door even een wandelingetje te maken of gewoon even niks te doen – geef je jezelf de ruimte om te reflecteren. De volgende tips kunnen je hierbij helpen.
1. Je ratio even uitzetten
Wanneer je altijd druk bent en in je hoofd zit, is de kans groot dat je je innerlijke stem niet kunt horen. Het is dan lastig om onderscheid te maken tussen je ego en je Zelf. Terwijl je innerlijke stem juist tegen je spreekt door je gevoel. Het gevoel is je kompas richting je Zelf. Het geeft aan of je op de juiste weg zit en of wie je bent en wat je doet nog met elkaar op één lijn zitten. Hoewel het gevoel je veel te vertellen heeft, is het een instrument waarvan veel mensen niet meer weten hoe ze het moeten gebruiken.
We leven namelijk in een maatschappij waarin veel waarde gehecht wordt aan verstand. Je hele leven lang train je je rationele brein op school, op je studie en op je werk. We houden van meten, analyseren en voorspellen. Pas wanneer iets rationeel verklaarbaar is, is het ‘waar’. Door deze nadruk op logisch en rationeel denken is voelen behoorlijk naar de achtergrond geschoven. Gevoel is subjectief, niet meetbaar en meestal niet eens goed onder woorden te brengen. Omdat luisteren naar je gevoel niet goed past binnen de rationele manier van doen waar we zoveel waarde aan hechten, laten veel mensen hun gevoel vaak links liggen.
Vooral op de werkvloer, waar vaak een mentaliteit geldt van ‘meten is weten’, zijn mensen geneigd om het gevoel op de tweede, derde of misschien wel laatste plek te zetten. Maar ook overtuigingen als ‘het is mijn verantwoordelijkheid dat alles goed komt’ of ‘ik moet de beste zijn’ kunnen ervoor zorgen dat je de stem van je innerlijke kompas niet meer hoort. Soms kan dit zelfs zo erg zijn dat je het contact met je gevoel bent kwijtgeraakt. Wanneer je echt diep wilt reflecteren op wie je in essentie bent, is het van belang om deze sterke ratio even uit te zetten en te luisteren naar je innerlijke stem.
Ik kwam zelf voor de eerste keer echt met mijn gevoel in contact tijdens een tiendaagse meditatie die Vipassana heet. Ik werkte destijds nog bij het adviesbureau en had al langere tijd het gevoel dat er iets niet lekker zat. Ik had een goeie baan en een druk sociaal leven, maar toch was ik niet helemaal gelukkig. Ik was ergens naar op zoek, maar wist niet precies waarnaar. Op aanraden van een vriendin besloot ik eens een yogaretraite te proberen. Dat hield in dit geval in: tien dagen lang tien uur per dag in volledige stilte op een meditatiekussen zitten.
De eerste dag vond ik het allemaal nog wel interessant – wat zou deze ervaring met me doen? De tweede dag begon het echter al saai te worden. Er gebeurde namelijk niks! Ik zat tien uur per dag op een mediatiekussen ademhalingsoefeningen te doen. Mijn benen deden pijn en ik verveelde me rot. De derde dag was ronduit verschrikkelijk. Mijn ego kwam in opstand tegen zoveel stilte. Het was gewend om altijd druk te zijn en wist niet meer wat het met deze situatie aan moest. Mijn gedachten schoten alle kanten op. Ik voelde me claustrofobisch en opgesloten in mijn lijf. Ik wilde actie, ik wilde dingen doen, ik wilde weg!
Tot ik plotseling ontzettend hard moest huilen. Het was geen verdrietig huilen, maar eerder ontlading. Het leek wel of alle gevoelens die mijn drukke brein altijd zo hard probeerde te vermijden, er in één keer uit kwamen. Ik realiseerde me dat ik het mezelf altijd zo druk maakte, omdat ik ergens voor weg aan het lopen was: mijn angst om alleen te zijn. Zolang ik het druk genoeg had, hoefde ik me hier geen zorgen om te maken.
Toen ik de volgende dag weer plaatsnam op mijn kussen, was er iets veranderd. Mijn ego was tot rust gekomen en ineens ontdekte ik een nieuwe laag in mezelf. Een diepere laag, waar alles veel stiller was. En waar ik ook vanzelfsprekend gelukkig was. Ik had niks uit de buitenwereld nodig! Geen actie, geen prikkels, geen doelen. Alles wat ik nodig had, was aanwezig in mezelf. De rest van de tien dagen heb ik volmaakt gelukkig op mijn meditatiekussen gezeten, genietend van de rust en de wijsheid van mijn Zelf.
Natuurlijk was ik daarna niet verlicht en viel ik regelmatig weer terug in mijn oude gedrag. Het verschil zit in het besef dat er een diepere laag in mij zit waarop ik terug kan vallen en waarin ik rust en wijsheid kan vinden. Door regelmatig te mediteren en yoga te beoefenen probeer ik het contact met dit deel van mezelf te onderhouden. Door je ratio even uit te zetten en helemaal in het hier-en-nu te zijn, wordt het makkelijker om je innerlijke stem te horen. Dat klinkt eenvoudig, maar je moet wel doorhebben hoe je dit bij jezelf herkent.
| Oefening Om de – vaak subtiele – signalen van je gevoel te ontvangen, is het van belang dat je stilte creëert om te kunnen voelen. Deze oefeningen kunnen je daarmee helpen – Richt je op wat je hoort om je heen Adem drie keer diep in en uit, kalmeer je ademhaling en richt je aandacht op de geluiden om je heen. Let op: probeer er niet extra goed naar te luisteren. Probeer niet het gesprek buiten op straat te verstaan. Probeer niet de geluiden te verklaren of te labelen. Laat het geluid gewoon tot je komen en neem het zoals het is. Luister ernaar en richt je aandacht op de sensatie van het geluid. Dit is een simpele manier om je aandacht naar het hier-en-nu te verplaatsen, omdat het geluid alleen bestaat in het moment. – Voel je voeten Dit is een makkelijke oefening die je ook tijdens een vergadering of andere werksituatie kunt toepassen. Verplaats je aandacht naar je voeten – zonder ze te bewegen – en voel wat er te voelen valt. Zijn ze warm, koud of precies goed? Voel hoe je schoenen, sokken of sloffen druk uitoefenen. Voel de grond onder je voetzolen. Ga in gedachten een voor een langs je tenen zonder ze te bewegen. Kijk of je ze van elkaar kunt onderscheiden en onderzoek of je iets kunt voelen in iedere teen. |
2. Je patronen herkennen
Vroeger was ik een kind dat makkelijk de leiding nam in een groep. Het gevolg hiervan was dat veel volwassenen in mijn omgeving mij bazig vonden. Mijn juf in groep 8 wond er geen doekjes om: ze noemde me een haantje-de-voorste en vond dat ik maar een stapje terug moest doen om andere kinderen meer ruimte te geven. Ik leerde hierdoor al vroeg dat als ik aardig gevonden wilde worden, ik maar beter wat minder het voortouw kon nemen. Tot op de dag van vandaag vind ik het moeilijk om bazig te zijn, zelfs als mijn rol als directeur hierom vraagt. Niet aardig gevonden worden blijft voor mij een bijzonder ongemakkelijk gevoel.
Je vertoont bepaald gedrag op basis van de overtuigingen die je in leven hebt opgedaan. Deze belemmerende overtuigingen worden in de yogafilosofie ook wel samskara’s genoemd. Dat zijn beelden, ervaringen of indrukken uit het verleden die gekoppeld zijn aan hoe je vandaag de dag naar de wereld kijkt. Deze overtuigingen zorgen ervoor dat je bepaald gedrag steeds herhaalt, waardoor het een patroon vormt. Wanneer dat patroon steeds dieper inslijt, wordt het een gewoonte. En hoe dieper een patroon ingesleten is, hoe moeilijker het te veranderen is.
Samskara’s zou je kunnen zien als spanningsvelden die zich ergens in je lichaam hebben vastgezet. Eerder zagen we al dat je spanning en emoties kunt opslaan in je lijf. De kaak, het voorhoofd, de nek, de schouders en de bovenrug zijn veelvoorkomende plaatsen waar onze angsten en zorgen zich vastzetten. Maar ook in je maag, je darmen of op je middenrif kun je spanning vasthouden. Waarschijnlijk ben je zo gewend dat de spanning er zit, dat je hem bijna niet meer herkent. Net als dat je bijvoorbeeld niet voelt dat je een horloge of een ring draagt. De samskara’s lijken onderdeel van wie jij bent en je herkent ze niet als iets dat niet bij jou zou horen.
Een samskara wordt voelbaar door triggers uit je omgeving. Ikzelf ben bijvoorbeeld onder normale omstandigheden niet bang om onaardig gevonden te worden. Wanneer ik echter iemand uit mijn team terecht moet wijzen of streng moet aanspreken, wordt mijn samskara aangeraakt. Het lijkt alsof een situatie uit mijn verleden zich herhaalt. Ik moet bazig zijn en krijg direct het gevoel dat ik daarop kan worden afgestraft.
Hierbij is het belangrijk om te begrijpen dat een situatie je alleen kan raken als de pijn al in je zit. Dat is er eentje om even goed tot je door te laten dringen. Dit betekent dat het in veel situaties dus niet het voorval zelf is dat pijn of verdriet veroorzaakt. Het voorval triggert alleen een oude pijn die al in je zat. Hierdoor blijven dezelfde patronen zich herhalen in verschillende situaties. Wanneer je je bijvoorbeeld niet gewaardeerd voelt in je baan, is de kans groot dat je dat in je vorige baan ook al hebt ervaren. En waarschijnlijk steekt dit thema ook in je volgende baan de kop op.
| Oefening Haal je een recente werksituatie voor de geest waarin je je gekwetst of tekortgedaan voelde. Probeer of je het gevoel dat je toen had, kunt reproduceren. Dit is je samskara. Je samskara kan je heel veel over jezelf vertellen: – Stel dat je samskara een stem had, wat zou je hem of haar dan willen vragen? – Wanneer is je samskara ontstaan? – Wat is de beschermende kracht van je samskara? – Op welke manier kan je samskara je dwarszitten? – Wat heeft je samskara van jou nodig om te helen? |
3. Met jezelf in gesprek gaan
Wanneer je wordt geraakt in oude pijn of verdriet, is dat niet prettig. De meeste mensen willen zo snel mogelijk weg van dit ongemakkelijke gevoel. Je wilt de situatie waarin je zit zo snel mogelijk oplossen of verlaten. Maar tegelijkertijd zijn juist deze momenten een uitgelezen kans om meer over je samskara te weten te komen en zelfs je patronen om te vormen. Hoe doe je dat? Een aparte maar effectieve methodiek die je kan helpen om beter te begrijpen welke samskara’s er allemaal in jou leven, is Voice Dialogue.
Voice Dialogue helpt je om in dialoog te komen met je verschillende innerlijke stemmen. Deze stemmen behoren toe aan de verschillende delen van je persoonlijkheid. Iedere deelpersoonlijkheid heeft zijn of haar eigen manier van denken, voelen, doen en waarnemen. Je herkent dit vast wel, bijvoorbeeld op het moment dat je een conflict met iemand hebt. Je ene ik wil gelijk krijgen, je andere ik twijfelt juist aan je eigen gelijk en nog een derde ik wil eigenlijk vooral graag de harmonie bewaren en het goedmaken. Zo ben je niet alleen in conflict met de ander, maar ook met jezelf.
Door middel van Voice Dialogue kun je de stemmen van al die verschillende ikken leren kennen. Vaak identificeer je je primair met één of meer deelpersoonlijkheden. Dit zijn je zogenaamde primary selves. Dat betekent dat andere deelpersoonlijkheden er eigenlijk niet mogen zijn en tevergeefs hun stem proberen te laten horen. Deze delen worden de disowned selves genoemd. De sterke ikken hebben de neiging om de meer verborgen ikken al gauw de mond te snoeren. Wanneer een verborgen ik graag wat meer op de voorgrond wil treden, kunnen de sterke ikken dit meteen de kop indrukken met gedachtes als ‘dat kun je toch niet’ of ‘jij mag er niet zijn’. Op deze manier zorgen zij ervoor dat de verborgen ikken in de schaduw blijven.
Een van mijn eigen verborgen deelpersoonlijkheden is het slachtoffer. Ik kan me enorm ergeren aan mensen die zeuren en klagen maar vervolgens niet de verantwoordelijkheid nemen om iets van hun leven te maken. Wanneer je je zo ergert aan een ander, zegt dit vaak iets over jezelf. Het slachtoffer zit natuurlijk ook ergens in mij, maar mag niet gehoord worden. Zelfs wanneer er echt iets met mij aan de hand is, zal ik dat altijd eerst zelf proberen op te lossen. Terwijl de stem van het slachtoffer me dan juist zou kunnen helpen om bijvoorbeeld eerder om hulp te vragen als ik dat nodig heb.
In Voice Dialogue worden alle verschillende ikken, dus zowel de sterke als de verborgen ikken, uitgenodigd om vrijuit te spreken. Eenmaal aan het woord blijken ze graag te willen spreken en hebben ze heel wat te vertellen op hun eigen specifieke wijze. Wanneer je voelt dat er een samskara in jou wordt aangeraakt, ga dan eens met jezelf in gesprek. Wie spreekt er en wat heeft deze ik je te vertellen? Op de volgende pagina zie je een aantal veelvoorkomende deelpersoonlijkheden.
| Oefening Met deze oefening krijg je meer zicht op de verborgen deelpersoonlijkheden die in jou leven, zodat je ze beter herkent als een van hen wordt aangeraakt: – Wat je irritant vindt aan een ander, zegt vaak iets over de ikken in jou die er niet mogen zijn. Erger je je aan die collega die altijd het hoogste woord voert? Grote kans dat er een deel van jou is dat ook wel wat vaker de spotlight zou willen pakken. Of vind je die collega die altijd maar het slachtoffer speelt verschrikkelijk irritant? Grote kans dat een deel van jou best wat vaker om hulp zou mogen vragen. Maak een lijst van vijf eigenschappen die je in anderen verafschuwt. Wat zegt dit over jouw verborgen kanten? – Hoe reageer je doorgaans in paniek- of stresssituaties? Ga je bijvoorbeeld meteen op zoek naar oplossingen, sta je juist als aan de grond genageld of zoek je steun bij anderen? Als je jouw gebruikelijke reactie hebt bedacht, bedenk dan nu het tegenovergestelde gedrag: dan heb je waarschijnlijk een van je verborgen kanten te pakken. Ga eens na waarom je die kant van jezelf niet mag laten zien. |
4. Je eigen aandeel erkennen
Zelfreflectie is tweeledig: je durft naar jezelf te kijken én je bent je bewust van de impact van jouw gedrag op anderen. Het is vaak makkelijk om andere mensen of zaken de schuld te geven als het jou even tegenzit. Maar alleen als je reflecteert op je eigen gedrag en de confrontatie met jezelf aan durft te gaan, kun je je gedrag aanpassen. Er is geen betere manier om je ego de mond te snoeren dan door je eigen aandeel in een lastige situatie te erkennen. En je zult zien dat door jouw openheid de ander ook ruimte voelt om op zijn of haar eigen rol te reflecteren.
| Oefening Wanneer je pas begint met zelfreflectie, kan het je helpen om structuur aan te brengen. Zo wordt het makkelijker om de situatie voor jezelf te ontleden. Neem een situatie die onlangs is voorgevallen en probeer deze vragen te beantwoorden: – Wat was de situatie? – Wat was je rol hierin? – Hoe heb je gehandeld en waarom? – Waar liep je tegenaan en waarom? – Hoe beïnvloedde jouw handelen andere mensen in de situatie? – Welke nieuwe inzichten brengt dit je? – Deel je bevindingen nu zo eerlijk als je kunt met de hoofdpersoon uit je situatie. Observeer zijn of haar reactie en observeer ook jezelf. Hoe voelt dit voor jou? Wat doet dit met je ego? |
Bron: De Corporate Yogi – 10 principes voor mentale balans in je werk door Judith Manshanden
