Maar waarom is tijd zo ingewikkeld voor ons? En hoe kun je er wat meer ontspannen mee omgaan? Simon Compagnie helpt coachees met het inbouwen van ritme
‘Ik had er gewoon geen tijd voor’
Hij kwam met wapperende haren mijn praktijk binnen. ‘Ik heb weinig kunnen voorbereiden hoor, ik had er gewoon geen tijd voor!’ Dat was niet de eerste keer dat hij hiermee de sessie begon. Vaker kwam hij kort van tevoren of tijdens het gesprek met allerlei redenen waarom bepaalde opdrachten die ik hem had meegegeven waren blijven liggen. Ofwel er speelde een motivatie-issue, of hij had een uitdaging om de zaken goed te plannen. Wat het ook was, het was tijd om het bespreekbaar te maken. En het werd ook tijd om een patroon te doorbreken!
Opzij, opzij, opzij
Tijd is een bijzonder fenomeen. Het is er altijd en het is er altijd geweest. Het is niet te beïnvloeden en voordat je het in de gaten hebt, is het alweer vervlogen. In onze maatschappij hebben we de tijd omarmd als middel om structuur aan de dag te geven. Omgaan met deze structuur is vaak wel een uitdaging. Hoewel tijd dus vanzelfsprekend is en door iedereen wordt gebruikt, is het ook een hardnekkig fenomeen. Misschien wel omdat het verschijnsel zich zo moeilijk in een keurslijf laat plaatsen.
En dus zijn er trainingen over tijdmanagement ontstaan, die mensen helpen effectief met hun tijd om te gaan. We kennen mooie hulpmiddelen als de Eisenhower-matrix, genoemd naar Dwight Eisenhower, die halverwege de vorige eeuw al de wijze woorden uitsprak: ‘Wat belangrijk is, is zelden dringend en wat dringend is, is zelden belangrijk.’
Waarom is tijd zo ingewikkeld voor ons?
Maar waarom is tijd dan zo ingewikkeld voor ons? En hoe kun je daar nu wat meer ontspannen mee omgaan? In deze tijd van prikkels en stressoren, wordt de tijd gemakkelijk gezien als een vijand. We moeten nog zoveel en we hebben nog maar zo weinig tijd. Het is alsof Herman van Veen nog steeds scandeert:
Opzij, opzij, opzij,
maak plaats, maak plaats, maak plaats,
wij hebben ongelofelijke haast.
Opzij, opzij, opzij,
want wij zijn haast te laat,
wij hebben maar een paar minuten tijd.
Scherprechter
Die haast kenmerkt de hedendaagse tijd. Alles moet beleefd worden en alles moet uit de dag worden gehaald. Het ‘fomo-principe’ (fear of missing out) beheerst het leven. We hebben soms letterlijk angst om iets te missen. En dat kan dan gaan om slechts een paar minuten van afwezigheid. Maar vaker zit de gedachte ook gewoon in het brein verankerd. Die kan ons verlammen in het vooruit komen, omdat de spanning van wat er nog moet gebeuren wordt geprojecteerd op de weinige tijd die we ervoor hebben.
In de zorg en in het onderwijs horen we vaak dat er tekorten zijn. De krapte in de personele bezetting zorgt ervoor dat minder mensen veel moeten doen, terwijl er maar weinig tijd voor is. Ook in andere sectoren wordt de tijd gerelateerd aan de hoeveelheid werk. De tijd wordt dan een scherprechter, die leidt tot stress voordat de dag goed en wel begonnen is.
Vertragen
Het is verstandig om goed met de tijd om te gaan. Want tijd kan, naast een drukmiddel, ook een helpend middel zijn om je bewust te zijn van het moment zelf. Ik pas in mijn praktijk de tijd vaak meditatief toe. Om het hier-en-nu te ervaren moet je het daar-en-dan kunnen loslaten. Meditatie, yoga, mindfulness en andere ontspanningsrituelen voltrekken zich ook in dezelfde tijd. Maar een uur bewust ontspannen heeft nu eenmaal meer reikwijdte dan een uur stressen om nog iets af te maken. Ik neem mijn coachees vaak mee naar buiten als de stress hun uit de oren komt. In het moment zijn, bewust worden van de rust in de omgevingsgeluiden, de wind voelen strijken langs de wangen, de vogels horen fluiten in de bomen: het heeft een rustgevende invloed op het actieve brein en ook op de gespannen fysiologie.
Af en toe moet een mens zichzelf even letterlijk stilzetten in de tijd. En dat doe ik tijdens een wandelcoachsessie soms dan ook letterlijk. Even zacht de schouders aanraken, vertragen en stil zetten. ‘Stop eens met dat vlugge praten … breng je ademhaling terug naar je buik. Adem in, adem uit. Sta stil … luister naar de omgeving en word je eens bewust van wat de rust op dit moment met jou doet.’
We zijn geneigd om die ontspannen tijd vooral te associëren met vakantie en vrije tijd. En dat is jammer, want eigenlijk heeft elke dag tijd in zich om te ontspannen. Maar hoe lastig is het om hier tijd voor vrij te maken?
Mijn coachee die geen tijd vond om het coachproces te doorlopen moest dat ook leren. Vaak zeggen we tegen onszelf: daar heb ik geen tijd voor. Maar eigenlijk zenden we de boodschap uit: daar maak ik nu geen tijd voor. Terwijl tijd maken voor dingen die werkelijk belangrijk zijn, zoals fysieke en mentale gezondheid, ook een keus in het leven is. En de tijd houdt daar verder geen rekening mee. Die loopt gewoon door. Loop je met hem mee, of zet je jouw tijd soms gewoon even stil?
Zevenjaarscyclus
In mijn praktijk speelt tijd vaak ook nog een andere rol. Tijd maakt namelijk deel uit van het leven. Van ieders leven. En dat is dus niet alleen de feitelijke tijd van een afspraak of de tijd die iemand gebruikt om dingen voor te bereiden – of niet. Tijd is ook een belangrijke factor om op het leven te reflecteren. De geschiedenis van iemands levensverhaal is namelijk cruciaal en daarin heeft zich dus ook de tijd voltrokken. De verleden tijd.
Een levensverhaal vormt zich in de herinnering vaak in tijdsblokken van zeven jaren. Het geeft vaak veel informatie over hoe het leven heeft uitgepakt. Soms in het onbewuste – alles ging automatisch en vanzelfsprekend. Soms in een heel bewuste periode van ervaringen. En soms in een periode van ups-and-downs. De cyclus van zeven jaren is ‘vastombakend’ en makkelijk te reproduceren als je erover terugdenkt. Je kunt het relateren aan de start van je leven, de lagere school, de middelbare school, de prille relatie met een partner, de eerste baan, een gezin, en zo verder. Deze cyclus van zeven jaren heb ik zelf weer ontleend aan de levensritmen van de mens, die Eva de Waard-van Maanen zo mooi toepast in haar boek De veldheer en de danseres.
Zoals in de tijd ook de seizoenen voorkomen, zo hebben mensen ook de diverse seizoenen waar ze doorheen gaan. We zeggen weleens van een ouder iemand dat hij ‘in de herfst’ van zijn leven zit. De herfst is een mooie tijd. Kleurrijk en geurig, maar het is ook de voorbode van een leven dat zich afspeelt in de vertraging, waarin krachten afnemen, de ‘tand des tijds’ zijn intrede doet en langzaam wordt toegeleefd naar de winter en het moment waarop de mens zal sterven.
Ik neem mijn coachees vaak mee naar buiten als de stress hun uit de oren komt
Het mooie in het beeld van Eva de Waard is dat zij benadrukt dat in een levensverhaal elk seizoen een ‘opgaan, blinken en verzinken’ in zich draagt. Vertaald naar de levensfasen heeft elke fase een moment van een nieuwe start, een periode waarin je op de toppen van je kunnen leeft en werkt, om vervolgens weer af te bouwen en toe te groeien naar een volgende fase. En zoals de tijd ook langs de seizoenen glijdt, zo komt de tijd ook in alle facetten van ons leven voorbij.
Ritme
We hebben dus rekening te houden met de factor tijd. En niet alleen omdat je zonder tijd simpelweg de trein mist. Bewustzijn van de tijd geeft ons leven een ritme. Het belangrijke van een ritme is dat het je structuur geeft. Als je een ritme hebt om elke avond een ommetje te lopen, en het is onderdeel geworden van je dagelijkse routine, zul je dat ook gewoon blijven doen.
Bewustzijn van de tijd geeft ons leven een ritme
Ik heb in mijn agenda drie momenten in de week geblokt dat ik ’s ochtends om 7.00 uur ga hardlopen. En twee momenten in de week dat ik aan mijn boek ga schrijven. Een ritme is ook een tijd, een moment waarop iets gebeurt. Ik leer mijn coachees een ritme in te bouwen voor eigen tijd, hun ‘me-time’. Als je zelfzorg toepast, betekent dat ook tijd en ruimte inplannen voor jezelf. En daarna kun je tijd besteden aan anderen en andere zaken. Anders bestaat de kans dat je, zonder dat je het doorhebt, de tijd over je heen laat lopen. Bewust-zijn van tijd leidt dan ook tot bewust genieten van je vrije tijd en het bewust inzetten van effectieve tijd.
De juiste keuze
Juist omdat de huidige tijd ons zoveel prikkels geeft, waardoor we ons vaak juist geleefd voelen, is het belangrijk om ons steeds meer bewust te worden van een eigen tijd. Onze tijd als voorwaarde voor een vitaal leven. Bedrijfspsycholoog Tony Crabbe beschrijft in zijn boek Nooit meer te druk een methodiek voor een opgeruimd hoofd in een overvolle wereld. Hij benadrukt dat het er niet om gaat om een effectief tijdsmanagementprogramma toe te passen, maar dat het ten diepste gaat om het maken van de juiste keuzes.
Keuzes die de tijd naar onze hand zetten, in plaats van onze handelingen in dienst te stellen van een tijd die waarschijnlijk toch altijd tekort zal schieten. Door controle te krijgen over je eigen leven en gerichte aandacht te hebben voor de dingen die je doet, zul je steeds meer in balans komen met alles waar jij energie van krijgt.
Zo is de tijd geen vijand, maar veel meer een bondgenoot. Als je hem maar op een gezonde manier toelaat in je leven. Dat betekent regie nemen op de tijd die elke dag weer beschikbaar is. Zodat je, in de levenstijd die je gegeven is, nog mooie dingen kunt bereiken!
Simon Compagnie is loopbaancoach en trainer op het gebied van persoonlijk leiderschap. Hij vindt het belangrijk dat iedereen in staat is om de eigen regie te pakken. Hij werkt daarbij aan het vergroten van veerkracht en zelfvertrouwen, zodat er een meer ontspannen en zelfbewust (werk)leven ontstaat.
Dit artikel verscheen eerder in Boom Coaching Magazine ‘Tijd’
