Ontwikkeling is vaak synoniem met groei en vooruitgang. We streven naar meer kennis, meer vaardigheden, en betere prestaties. Maar is dit echt wat ontwikkeling betekent? In dit artikel gaan we dieper in op een ander perspectief: ontwikkelen als het loslaten van het oude, ruimte maken voor het nieuwe, en het hervinden van wat er al was. Ont-wikkelen, zoals de term letterlijk suggereert, betekent niet iets toevoegen, maar juist iets afleggen. Laten we verkennen hoe deze benadering kan bijdragen aan onze persoonlijke en professionele groei. Voeg je iets toe of maak je juist ruimte?
De illusie van groei als enige weg
Er is een rare opvatting ontstaan dat ontwikkeling vooral groei betekent. De focus is op meer, sneller, hoger, verder en beter. Het is gericht op eindeloos toevoegen, uitbreiden, bereiken en manifesteren. Net als in de economie wordt zichtbaar en voelbaar dat dit geen houdbaar concept is. Ook onze eigen persoonlijke ontwikkeling is echter in de ban van deze maakbaarheid geraakt.
Als we onszelf willen ontwikkelen heb we vooral de neiging tot het opdoen van nieuwe kennis, het aanleren van nieuwe vaardigheden, het vergaren van nieuwe inzichten, het aanleren van nieuwe methodes en tot onszelf nóg beter begrijpen. Het zijn bij uitstek de kwaliteiten van de lente en de zomer: alles is gericht op groei en bloei en tot wasdom komen. Maar zou deze beperkte focus zelf wel eens niet een deel van onze problemen kunnen veroorzaken?
Wat betekent ‘ont-wikkelen’ echt?
Terug naar de tekentafel. Wat is ontwikkeling eigenlijk? Ont-wikkelen betekent letterlijk de oude wikkel er af halen. Een wikkel van overbodige patronen, gewoontes, gedragingen, neigingen, overtuigingen, automatismen, houvasten en routines die verouderd zijn en die niet langer effectief zijn (als ze dat ooit al waren).
Ontwikkelen is dus niets toevoegen, maar juist iets opgeven of loslaten. Het is de kunst van het veredelen, datgene wegslijpen wat niet zuiver is. Zoals je bij een edelsteen wegneemt wat ruw, dof en niet passend is. Zo behoud je alleen wat puur en schitterend is. Veredelen betekent in die zin vooral nog meer jezelf worden. Bestaat een beschaving ook niet vanwege het schuren en voortdurend wegschaven wat niet meer passend is?
Ontwikkelen is je ont-doen van iets wat niet langer dient, wat niet langer werkt, wat niet langer helpt, wat niet langer klopt. Je ontdoen is letterlijk stoppen met doen, zoals het woord al zegt. Sommige dingen kun je niet oplossen door het actief te willen fixen, dat werkt vooral goed in de buitenwereld om ons heen. Gaat het over onze binnenwereld dan vraagt het om een hele andere manier van oplossen, zoals suiker in de thee oplost: door je oordeelloos bewust te zijn van je gedrag of neigingen wordt de thee heter, gaan de harde kantjes er af, breekt het doormidden en lost het patroon uiteindelijk zichzelf op. De kunst van het doen zonder te doen.
Ontwikkelen is ook het ont-vouwen van wat er al is, maar wat nog weinig ruimte heeft gekregen, wat bedekt is geraakt, wat nog in de verdrukking heeft gezeten, en wat nu opnieuw ont-dekt wil worden. Ontwikkelen is ontdekken wat nu alsnog de ruimte wil krijgen, maar wat al die tijd wel al aanwezig is geweest. Er hoeft niets toegevoegd te worden, het is er al. Ook al is het (nog) niet zichtbaar. Zoals een bloem al in de knop zit, en zelf al in de bloembol aanwezig is.
Kortom, ontwikkelen betekent vooral nieuwe ruimte scheppen door het oude op te lossen.
Ruimte maken voor wat er al is
De nadruk komt dan niet te liggen op iets nieuws toevoegen, maar juist op iets ouds stoppen, iets afleggen, beëindigen, ergens mee ophouden, afbouwen, gummen, tot stilstand brengen of opgeven. Vaak moeten we eerst letterlijk ruimte voor iets nieuws scheppen om onszelf te kunnen ontwikkelen.
Dan dienen we uiteraard wel aandachtig om te gaan met deze nieuwe ruimte. Een vacuüm heeft namelijk – net zoals een stofzuiger werkt – de neiging om stof aan te trekken. De vraag is laat je het wederom dezelfde oude stof zijn, of stuur je juist dan heel bewust aan om gericht nieuwe stof tot je te nemen? Of kun je de ruimte zelfs een tijdje openhouden totdat er zich iets wezenlijks aandient dat de moeite waard is?
Als het over ontwikkeling ‘in’ en ‘tussen’ mensen gaat, kunnen we ook de focus afhalen van presteren, verbeteren en veranderen en ook de focus leggen op het optimaal benutten van ongebruikte resources en het versterken van nog niet verzilverd potentieel. Het betekent vooral ‘losmaken wat vastzit’ en ‘weer aanzetten wat uitstaat’. Ophouden met wat onnodig energie kost en weer beginnen met wat energie geeft.
Ont-wikkelen kun je dus zien als het ontdoen, loslaten en oplossen van alles wat onszelf en ons werk nog onnodig ‘ingewikkeld’ maakt. In die zin is je werk vaak de ideale spiegel om je oude patronen zichtbaar te krijgen die ont-wikkeld willen worden, die er uiteindelijk toe leiden om nog meer jezelf te kunnen zijn.
Balans tussen groei en loslaten: de lessen van de natuur
We kunnen ontwikkeling in ons werk ruimer bekijken dan iets toevoegen aan je curriculum vitae of de volgende stap maken op je carrièreladder alleen. Oneindig groeien is onnatuurlijk. Het enige wat we kennen bij mensen dat maar ongebreideld blijft doorgroeien is kanker. De rest ondergaat de natuurlijke wetten van het leven. Daarbij horen dus ook de kwaliteiten van de herfst en winter: oogsten, loslaten wat niet meer dient, terugtrekken naar je wortels, essentie of je bron, onthechten, naar binnen keren en vertragen.
Er zijn immers tijden dat we geen mensen nodig hebben met nóg meer bagage, maar juist mensen met ruimte en (innerlijke) wendbaarheid. Mensen die met een frisse blik kunnen blijven kijken, die hun houvast aan oude oplossingen durven loslaten, die zaken niet ingewikkelder maken dan nodig is. Ervaren reizigers kennen deze cruciale les, die ook van toepassing is op onze ontwikkeling, op voortgang boeken en op goed kunnen functioneren: ‘always travel light’.
Bron: Activerende ontwikkelgesprekken – Help professionals regie te pakken op hun ontwikkeling en functioneren door Steffan Seykens
