Bij brainstormen denken de meeste mensen aan een groepsproces en niet aan iets wat je in je eentje doet. Toch is het perfect mogelijk. Want de basisprincipes van brainstormen, de splitsing van je denkproces in een divergentie- en convergentiefase, kan je ook op jezelf toepassen. Dat betekent dat je eerst een hele reeks ideeën bedenkt, vooraleer die ideeën uit te werken.
‘Het geheim voor een rijk leven is meer dingen te beginnen dan te beëindigen.’ – Dave Weinbaum
Praktische tips voor de eenzame brainstormer
1. Noteer je ideeën
Neem een blaadje papier, een Word-document op de computer of je ideeënboekje en noteer alle ideeën die door je hoofd schieten. Denk niet: ik zal ze wel onthouden. Nee, ideeën vervliegen veel sneller dan je denkt. Maar ook: het feit dat je je ideeën noteert, motiveert. Je boekt vooruitgang, dat gevreesde witte blad raakt snel vol, je ziet al gauw resultaat. Ideeën noteren maakt je denkwerk concreet en zichtbaar. Door je ideeën neer te pennen creëer je materiaal om in de convergentiefase op door te werken en kun je ideeën veel vlotter combineren.
Ontwikkel je eigen systeem om ideeën te noteren en bij te houden. De ene werkt in een Excel-document, de andere in haar Moleskine-notitieboekje, en nog een derde doet het op grote A3-vellen. En ook: de een schrijft netjes en geordend, de ander tekent wild.
| Brainstormtip: individueel brainstormen met kleine post-its Post-its zijn er in verschillende maten en kleuren. Het kleinste formaat post-its is handig om in je eentje ideeën te noteren. Nadien kun je de post-its verplaatsen, clusteren en in een relevante volgorde plaatsen. |
2. Nummer je ideeën
Omdat het motiveert. Hoera, ik heb er al 25. Op naar de 30.
3. Houd je aan de spelregels van brainstormen
Ten eerste, veroordeel je eigen ideeën en gedachten niet te snel. Sta open voor wat je geest je voorstelt en schrijf het op. Ten tweede, streef naar veel ideeën. Geef niet te snel op. Ten derde, freewheel. Laat je geest vrij associëren – van de hak op de tak op het dak op de kat pardoes op de mat. Ten vierde, hitchhike met jezelf. Lift mee op je eigen verzinsels en wees extra attent op de wat vreemdere gedachtegangen die door je hoofd schieten.
4. Wees flexibel met de brainstormstructuur
Het grote voordeel van brainstormen in je eentje? Je kunt veel flexibeler omspringen met de brainstormstructuur. Je kunt zonder problemen switchen van de vraagstelling naar de divergentie, dan terug naar de vraag en opnieuw naar de divergentie.
Brainstormtip voor de eenzame flexibele denker
Nog 10 tips om te brainstormen in je eentje
- De klassieker onder de creativiteitstips: neem overal een notitieboekje mee (in de bus, in het toilet, in bad, in saaie vergaderingen, in bed, in de sauna, …). Nieuw ideetje? Noteer het meteen. Hoe al je ideeën bijhouden? Zie verderop.
- Lijd je aan een overdosis ideeën? Zo erg dat ze je leven overwoekeren? Volg tip 1 dan niet. Laat dat ideeënboekje thuis. Want de hele dag al je ideeën noteren zou je maar gekker maken dan je al bent. Schrijf alleen ideeën op als ze langer bij je blijven en dus echt de moeite waard zijn.
- Bedenk je eigen persoonlijke en unieke idee-bewaarsysteem (elektronisch en/of papieren versie).
- Pas Problem Mapping (hoofdstuk 13) eens toe op je eigen leven of werksituatie. Stel vijftig à honderd vragen over je leven en begin die dan te clusteren.
- Stel ideeënquota: creativiteit is niet meetbaar, dus maak het meetbaar door in aantallen of in tijd te denken: bedenk honderd ideeën of vier concepten of zeven oplossingen. Teken binnen het uur vijf tekeningen. Enzovoort.
- Blijf ’s ochtends wat langer in bed en maak gebruik van je nog niet dolgedraaide ochtendhumeur om presentaties voor te bereiden, problemen fris te bekijken of verhalen te bedenken. Relax.
- Einstein maakte lange wandelingen. Dat kalmeert de geest en brengt het in een rustig kabbelend ritme.
- Doorbreek af en toe een vaste gewoonte. Zomaar. Slaap aan de andere kant van het bed. Teken je todo-lijstje in plaats van het te schrijven. Begin je dag met de lunch – een aperitief – een wandeling door het lelijkste plekje van de stad.
- Zorg voor geestelijk voedsel. Lees over de meest uiteenlopende topics. Schaf je vijf tijdschriften aan die je normaal niet koopt en begin te bladeren.
- Doe eens iets nutteloos en ga dagdromen in het park. Als je niet weet hoe dat moet, lees dan Jean-Jacques Rousseaus Overpeinzingen van een eenzame wandelaar (Rêveries du promeneur solitaire).
Auto-inspiratie
Het grote nadeel van individueel brainstormen is dat je er alleen voor staat. Je hebt geen sparringpartners die ideeën afvuren waar je op in kunt springen. Daardoor krijg je al snel het gevoel dat je leegloopt. Met twee kun je makkelijk een uur of langer brainstormen. Sta je er alleen voor, dan is het goed mogelijk dat je na tien à dertig minuten al stilvalt, wat onderzoek ook lijkt te bevestigen (zie hoofdstuk 9 van mijn boek Brainstormen) Aangezien je geen inspiratie en voorzetten krijgt van anderen, moet je er zelf voor zorgen. Dit kan op verschillende manieren:
1) Trigger je brein
Ga op zoek naar relevante en minder relevante inspiratiebronnen (zie hoofdstuk 19, Principe: Stelen mag). Dat kunnen tijdschriften zijn om in te bladeren, Google Afbeeldingen, onderzoeken over je onderwerp, overzichten van trends enzovoort. Of tik gewoon je onderwerp in op Google en surf naar de voorgestelde links. Laat je inspireren door de inhoud die je er aantreft en vertaal die naar antwoorden op jouw vraag.
2) Creatieve denktechnieken
Want daar zijn die nu precies voor ontworpen. Om als je vast zit, je te helpen je denkpatronen te overstijgen en nieuwe invalshoeken te genereren
3) Incubatie
Onderzoek wijst uit dat als je alleen brainstormt, je productiviteit na tien à twintig minuten drastisch vermindert. Maak gebruik van die kennis. Ga niet één uur aan een stuk brainstormen, maar deel je divergentie op in korte sprintsessies van vijftien minuten. En spreid die over de hele dag, of over verschillende dagen. Dat houdt de frisheid er in. Zo bekijk je je onderwerp steeds weer met een frisse en onbevangen blik. En terwijl je je brainstormonderwerp even opzij legt, gaat je brein er onbewust mee verder. Waardoor je op de meest onverwachte maar vooral ontspannen momenten plotse ingevingen krijgt.
4) Tussentijdse duobrainstorm
Het is niet omdat je in je eentje brainstormt, dat je niet even mag pingpongen met iemand anders. Dat hoeft niet lang te duren, en mensen vinden het leuk. Een ideaal gespreksonderwerp voor bij de koffie of de lunch. Deze input van anderen brengt jou op nieuwe sporen.
Alle dagen brainstormen: het ideeënboekje
In feite is je leven één langgerekte brainstorm. Een onophoudelijke stroom van gedachten en ideeën – 50.000 per dag. En zelfs ‘s nachts blijft het doorgaan. Een ideeënboekje bijhouden is een goede manier om die gedachtestroom in je hoofd te sturen en te exploiteren.
Waarom moet je een notitieboekje bijhouden (het kan ook een audiorecorder of online notitieboekje zijn)? Omdat ideeën snel verdampen. Ze zijn weg vooraleer je het beseft. En vaak komen ze niet meer terug. Interessante invallen schieten zo door de plooien van je bewustzijn. Dus leg die ideeën vast. Dat is de eerste en meest concrete waarde van een notitieboekje. Maar er zijn nog een paar andere zaken die het bijhouden van dat notitieboekje met je doen:
- Door opkomende ideeën neer te schrijven, laat je ze los en maak je ruimte voor nieuwe ideeën. Je hebt het idee immers een plek gegeven buiten je geest waar je het nadien gemakkelijk terugvindt.
- Door ideeën te noteren vergroot de kans dat je ze onthoudt. Ook al bekijk je je notitieboekje nooit meer terug. Want de inspanning die je doet om je idee te verwoorden of te tekenen creëert een dieper spoor in het brein.
- Een ideeënboekje is jouw database van ideeën. Met een goed systeem (zie verderop) vind je ideeën snel terug.
- Door ideeën te noteren stuur je een signaal naar je geest: ideeën zijn belangrijk. Laat ze maar komen. En ze zullen komen. Hoe meer waarde je geeft aan je ideeën, hoe meer belang je brein er aan zal geven.
- Door je ideeën te noteren breng je het creatieproces op gang. Het is stap één in de uitwerking van je idee. Je merkt al gauw: begin te schrijven en je kunt niet meer stoppen. Want schrijven, en tekenen, doet denken.
- Een ideeënboekje is als een tweede brein. Een extra harde schijf waarmee je kunt terugblikken op je gedachten. Waardoor je meer bewust wordt van je creatieve proces, hoe je hersenspinsels ontstaan, waar de patronen zitten.
- Kruisbestuiving: in een ideeënboekje pak je verschillende onderwerpen aan. Daardoor leg je bewust of onbewust analogieën tussen de onderwerpen en de ideeën die je ervoor bedenkt. Kruisbestuiving met jezelf.
Ideeënboekjes: een praktische handleiding
Notitieboekjes bestaan in verschillende maten en formaten. Het is handig om twee soorten op zak te hebben.
Een klein notitieboekje (bijvoorbeeld 7-11 cm) dat je overal bij je hebt en op elk moment tevoorschijn kunt halen. Alles kan er in: ideeën, lijstjes, gedachten, boektitels, opmerkingen, cadeautips, grappen, tekeningetjes, spreuken enzovoort. Probeer geen orde aan te brengen. Houd je bij voorkeur aan één idee per pagina.
Combineer dat met een groter ideeënschrift (bijvoorbeeld 16-21 cm of nog groter). Hierin kun je ideeën verder uitwerken. Teken er in, maak schema’s, ontwerpen, lijstjes, beschrijvingen, houd brainstormsessies met jezelf enzovoort. Maar vermijd de fout die Da Vinci maakte. Hij had er geen structuur in aangebracht en toen hij het later wel wilde doen was het te laat. Want zijn notities waren te uitgebreid, tienduizenden pagina’s lang.
Hoe je ideeënboekje op een organische manier structureren?
Koop jezelf een notitieschrift van middelgroot of groot formaat. Neem er een met een stevige kaft. Je ideeënschrift zal bestaan uit twee delen: 1) de pagina’s waarop je je ideeën noteert; en 2) een index. Nummer eerst de pagina’s van het schrift en voorzie achteraan twee tot vijf pagina’s voor je index. Laat deze laatste pagina’s blanco.
Die index is een lijst met onderwerpen waarover je ideeën verzamelt. Die index moet je niet op voorhand opstellen. Laat het geleidelijk ontstaan. Heb je een nieuw idee? Noteer dat idee dan op de eerstvolgende vrije pagina. Is het een idee voor een nieuw onderwerp, eentje dat nog niet in de index vermeld staat? Noteer dan achteraan in je index op de eerstvolgende vrije regel de naam van het onderwerp en daarnaast de pagina waarop je het idee hebt genoteerd. Is het een idee voor een al bestaand project, dan noteer je in je index de paginanummer bij het onderwerp. Zo ontstaat er een organisch ideeënboekje dat je de vrijheid geeft om altijd nieuwe thema’s en ideeën toe te voegen.
Voorbeeld van een index:
a. Nieuwe ontwikkelingen marketing: 1, 4-6, 12
b. Bedenk logo voor ICT-project: 1, 2-3
c. Cadeau voor ouders die 50 jaar getrouwd zijn: 5-6, 7
d. Presentatie nieuw product: 13, 18
e. Interessante boeken: 1, 2, 3-4, 11
f. Naam baby: 8, 9, 13
g. Artikel X: 12, 19
h. Reisbestemming: 8-9
i. Doelen afdeling volgend jaar: 10-11, 11-12
j. …
Ideeën bijhouden op de computer
Doe hetzelfde als met je papieren notitieboekje. Maar in plaats van een index achteraan, plaats je die nu vooraan, met hyperlinks die je meteen naar het gewenste onderwerp loodsen. Of je maakt van je notebook een aparte map, met voor elk onderwerp een aparte pagina. Het nadeel van een laptop is dat je die niet overal kunt meesleuren en dat het een tijdje duurt vooraleer hij aan staat. Maar met de komst van de iPad en smartphones is ook dat probleem opgelost.
Bron: Brainstormen – 50.000 ideeën per dag door Koen de Vos
